Ο χρόνος σκοτώνει και ελευθερώνει

19/01/2020

Ο χρόνος, τούτη η μυστηριώδης διάσταση που διαλύει, συνθέτει, καταλύει και αναδημιουργεί τα πάντα και για πάντα στο πέρασμά του, είναι ταυτόχρονα και ο βασικότερος εξελικτικός παράγοντας οργανικής, ανόργανης ύλης και ενέργειας

Από τον Παναγιώτη Λιάκο

«That is not dead which can eternal lie, and with strange aeons even death may die». (Δεν είναι νεκρό αυτό που αιώνια μπορεί να κείται. Και με το πέρασμα παράξενων αιώνων, ακόμα κι ο θάνατος μπορεί να τελευτήσει.) «Howard Phillips Lovecraft, διήγημα «The Nameless City» (Η Ανώνυμη Πόλη). Γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1921 και δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο περιοδικό «The Wolverine», αρ. τεύχους 11 (Νοέμβριος 1921), σελ. 3.

Ο Howard Phillips Lovecraft (1890-1937) είναι μια από τις πιο αξιοσημείωτες περιπτώσεις λογοτεχνών του 20ού αιώνα. Αν και το είδος στο οποίο ειδικεύτηκε, η λογοτεχνία φαντασίας και τρόμου, δεν εισήχθη στην παγκόσμια βιβλιογραφία από την πένα του, τα γραπτά του καταχωρίζονται σε αυτή τη «συνομοταξία» με τον ίδιο τρόπο που θα καταχωρίζονταν σ’ ένα δισδιάστατο σύμπαν, που έχει μόνο πλάτος και μήκος, μια τελεία που βρίσκεται στη διάσταση του ύψους!

Η λογοτεχνία του Lovecraft έχει στίγμα πολύ κοντά και ταυτόχρονα πολύ πιο μακριά απ’ όσο έχουμε συνηθίσει. Είναι αλλόκοσμο το ύφος, απόκοσμες οι ιδέες, εξωκοσμικές οι εμπνεύσεις του. Σαν ένα όνειρο απτό και φευγαλέο ταυτόχρονα, δύσκολο να περιγραφεί.

Στο διήγημα «The Nameless City» (Η Ανώνυμη Πόλη), αλλά και αλλού, όπως στο «The Hound» (Το Κυνηγόσκυλο), μνημονεύεται η εναρκτήρια φράση του παρόντος και αποδίδεται σ’ ένα πρόσωπο φανταστικό, τον «τρελό Άραβα» Αμπντούλ Αλχαζρέντ, που υποτίθεται ότι έχει γράψει ένα φοβερό μαγικό βιβλίο, το «Νεκρονομικόν».

Ο Lovecraft δεν χρησιμοποιεί μόνο για λογοτεχνικούς λόγους τη φράση για κάτι που μπορεί να κείται, να περιμένει επί αιώνες πολλούς και να επανακάμψει, αφού με την πάροδο του χρόνου «ακόμα κι ο θάνατος μπορεί να τελευτήσει». Το μήνυμα έχει και υπαρκτική διάσταση, αλλά και πολιτική, ιστορική.

Με έναν μακάβριο τρόπο, ο συγγραφέας εκφράζει την πεποίθησή του για την επιστροφή από το πεδίο της λήθης, για την απόδραση από τα δεσμά του θανάτου. Λυτρωτής της ύπαρξης ή της κατάστασης που θα επιστρέψει από το φαινομενικά ανεπίστροφο είναι ο χρόνος. Ο χρόνος, τούτη η μυστηριώδης διάσταση που διαλύει, συνθέτει, καταλύει και αναδημιουργεί τα πάντα και για πάντα στο πέρασμά του, είναι ταυτόχρονα και ο βασικότερος εξελικτικός παράγοντας οργανικής, ανόργανης ύλης και ενέργειας.

Ο Lovecraft προσφέρει στους αναγνώστες μια από τις ενδιαφέρουσες συλλήψεις της ιδέας του θανάτου και της αναβίωσης, και αναπόφευκτα αυτό το θεωρητικό, φιλοσοφικό (στα όρια της μεταφυσικής) σχήμα του παραπέμπει στην κοινή εμπειρία την οποία έχουμε όλοι με την κατά καιρούς αντίληψη του εαυτού μας. Είμαστε ίδιοι συνέχεια; Αυτό που αποκαλούμε «εγώ» ζει διαρκώς ή πεθαίνει και αναγεννάται αενάως, ανάλογα με το πέρασμα των «παράξενων αιώνων»;

Η κοινή εμπειρία έχει αποδείξει ότι ξεχνάς ποιος ήσουν, τα βασικά στοιχεία της κατά καιρούς προσωπικότητάς σου, πρόσωπα και καταστάσεις που ανά εποχές ένιωθες και νόμιζες ότι είχαν τεράστια σημασία. Αυτό ισχύει για όλες τις πτυχές του βίου μας. Είμαστε και δεν είμαστε εμείς. Ζούμε και δεν ζούμε στο «τώρα». Κι όσα γευτήκαμε, αισθανθήκαμε, υποπτευθήκαμε και ονειρευτήκαμε ήρθαν, παρήλθαν και επανέρχονται κατά καιρούς, αλλιώτικα και αλλαγμένα.

Μεταμορφωμένα και απαράλλαχτα. Το χωνευτήρι του χρόνου διαλύει τις εμπειρίες, τα πρόσωπα και τις καταστάσεις και σου σερβίρει όποιον λαχνό βγάλει η μοίρα από την κληρωτίδα του πεπρωμένου. Σαν πεταλουδίτσες είμαστε. Καρφιτσωμένες σ’ ένα αδιάκοπο παρόν, κοιτάμε τα φωτάκια πίσω στο χαοτικό παρελθόν και σκεφτόμαστε άλλα φώτα, στην κατεύθυνση του αχαρτογράφητου μέλλοντος.

Κι όλο μεταμορφωνόμαστε -από πεταλούδες κάμπιες κι από κάμπιες πεταλούδες- κι ύστερα γινόμαστε εμείς ανάμνηση, μια θολή πληροφορία για κάποιον και κάποια που υπήρξε και κάπως ήταν και κάτι έκανε… Ο χρόνος μάς σκοτώνει και μας ελευθερώνει από τους άλλους και από τον ίδιο μας τον εαυτό.

ΠΗΓΗ: ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (19/01/2020)