Arthur Machen: Πίσω από το πέπλο

01/03/2019

του Κώστα Κωτούλα

Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις ανθρώπων που είναι αδύνατο να τους φανταστείς σε παιδική ηλικία. Ο γεννημένος στις 3 Μαρτίου 1863 Arthur Llewellyn Machen για πολλούς είναι μία από αυτές.

Ο πατέρας του Machen, ο John Edward Jones ήταν Αγγλικανός ιερέας. Η ιδιότητά του αυτή ήταν μία από τις δύο ξεχωριστές επιδράσεις που διέπλασαν τον χαρακτήρα του Machen (το επώνυμο με το οποίο έμεινε γνωστός είναι το πατρικό επώνυμο της μητέρας του). Η δεύτερη επίδραση προήλθε από τον τόπο γέννησής του: ο Machen πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στο Caerleon on Usk της Νότιας Ουαλίας. Η περιοχή είχε -πέραν από το αισθητικό ενδιαφέρον της λοφώδους Νότιας Ουαλίας- και αρκετό αρχαιολογικό ενδιαφέρον, όσο ο Machen ζούσε εκεί. Φαίνεται ότι ένα περίεργο σύμφυρμα Ρωμαϊκής και Κέλτικης παγανιστικής πίστης διαμορφώθηκε στην περιοχή, όπου εντοπίστηκε και ιερό του Ρωμαιο – Βρετανικού Θεού Νόντενς.

Ο Machen σπούδασε τυπικά για ένα παιδί της μέσης τάξης στο τότε Ηνωμένο Βασίλειο ως οικότροφος σε εκκλησιαστικό σχολείο, δε μπόρεσε όμως να συνεχίσει τις σπουδές του σε Πανεπιστήμιο, για οικονομικούς λόγους. Έχοντας όμως επιδείξει έφεση προς τη συγγραφή, πήγε στο Λονδίνο, με σκοπό να εργαστεί ως δημοσιογράφος.

Μέχρι περίπου τα είκοσι πέντε του είχε κυκλοφορήσει -ανώνυμα- το ποίημα “Ελευσίνεια”, μια προσέγγιση των Μυστηρίων, την “Ανατομία του Καπνού ή το Κάπνισμα Μεθοδολογημένο, Κατηγοριοποιημένο και Θεωρημένο με Νέο Τρόπο” και αρκετές μεταφράσεις από τα Γαλλικά. Είχε επίσης μείνει ορφανός και από τους δύο γονείς και είχε παντρευθεί, πράγμα περίεργο, καθώς ήταν ένας εξαιρετικά μοναχικός άνθρωπος.

Από εκεί και μετά, και περίπου για μία δεκαετία, το συγγραφικό έργο του Machen παρουσίασε την πρώτη άνθιση. Αρχικά με σύντομες ιστορίες δημοσιευμένες στον φιλολογικό τύπο της εποχής, στη συνέχεια, το 1894, με την κυκλοφορία του μυθιστορήματος “Ο Μέγας Θεός Παν”, ο Machen άνοιξε ένα νέο πεδίο στη Λογοτεχνία του Φανταστικού. Ένα χρόνο μετά, ο Machen κυκλοφορεί το δεύτερο μυθιστόρημά του τους “Τρεις Απατεώνες”. Τα έργα του αυτά, στα οποία αναδεικνύει υπαινικτικά την επιβίωση παγανιστικών λατρειών και τελετουργικών στην εποχή του, κατατάσσονται στο κίνημα του Αισθητισμού, σκανδαλίζουν τους αναγνώστες, οι οποίοι όμως τα αγοράζουν και καθιερώνουν τον Machen ως συγγραφέα.

Ο κόσμος τον οποίο περιέγραφε ήταν ο σύγχρονος κόσμος: η Βικτωριανή Αγγλία. Ο κόσμος αυτός όμως παρουσιάζεται με διευρυμένα όρια, καθώς περιβάλλεται από ένα πέπλο, το οποίο κρύβει (προστατεύοντας τη λογική συγκρότηση και την συνείδηση των ανθρώπων) το μεταφυσικό. Το μεταφυσικό όμως υπάρχει, εισχωρεί διαρκώς στον κόσμο μας και είναι εκεί για όποιον έχει το κουράγιο -αλλά και τη διάθεση να πληρώσει το τίμημα- να σηκώσει το πέπλο και να κοιτάξει πέρα από αυτό. Και θα ανακαλύψει ένα μεταφυσικό τρόμου και δέους, το οποίο ο Machen δεν το περιγράφει (πόσοι και πόσοι συγγραφείς έπεσαν στην παγίδα να περιγράψουν το μεταφυσικό, μόνο και μόνο για να παρουσιάσουν ένα μεγάλο τέρας με κοφτερά δόντια και γαμψά νύχια…), αλλά αφήνει τον αναγνώστη να το φανταστεί. Αυτός απλώς του αποκαλύπτει την ύπαρξή του.

Την ίδια εποχή όμως τελειώνει βίαια η πρόσκαιρη λάμψη του Αισθητισμού και του συναφούς Παρακμιακού κινήματος. Ως ορόσημο θεωρείται η δίκη του Όσκαρ Ουάιλντ. Ο Machen κατατάσσεται στις απώλειες αυτού του τελειώματος. Για σχεδόν μια δεκαετία θα σταματήσει να δημοσιεύει, όχι όμως και να γράφει.

Μαζί με αυτό το φιλολογικό σοκ, ο Machen θα υποστεί και την προσωπική απώλεια του θανάτου της γυναίκας του. Από την ψυχολογική κατάρρευση τον βγάζουν οι φίλοι, οι οποίοι τον μυούν στο Ερμητικό Τάγμα της Χρυσής Αυγής, μια αποκρυφιστική οργάνωση, στην οποία μέλη ήταν (ή φημολογείται πως ήταν) ο Μπραμ Στόκερ, ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ,  ο Γκουστάβ Μέυρινκ, ο Γουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, αλλά και οι Άλιστερ Κρόουλι και Σάμιουελ Λιντέλλ ΜακΓκρέγκορ Μάθερς.

Η επαναπροσέγγιση της άρνησης του υλισμού και της απόπειρας γνώσης αυτών που κρύβονται πίσω από το πέπλο, ξαναξύπνησε στον Machen την αναζήτηση του μεταφυσικού, όμως δεν τον έβαλε πιο βαθιά στο αποκρυφιστικό τάγμα των “Μάγων”. Αντίθετα, τον έστρεψε στο να αναζητήσει το μυστικισμό στο πάντρεμα του Κέλτικου Παγανισμού με το Χριστιανισμό. Ξαναπαντρεύτηκε και άρχισε να κυκλοφορεί και πάλι έργα του. Το 1902 κυκλοφόρησε τα “Ιερογλυφικά” και στη συνέχεια τον “Οίκο των Ψυχών”, το “Λόφο των Ονείρων” αλλά και διηγήματα, όμως το “Λευκό Λαό”. Συνεχίζει μέσα από τα έργα του να αναζητά τα κεκρυμμένα, όμως αυτή τη φορά δεν τα προσεγγίζει μέσω του παγανισμού, η δε (πανταχού παρούσα στα έργα της προηγούμενης δεκαετίας) σεξουαλικότητα πλέον δεν υπάρχει. Εκείνη την περίοδο έγραψε και τη “Μυστική Δόξα”, μια αναζήτηση του Αγίου Δισκοποτήρου στην (τότε) σύγχρονη εποχή.

Και, την ίδια περίοδο, μετά από σχεδόν τριάντα χρόνια καθυστέρηση, έγινε και δημοσιογράφος. Το στυλ της γραφής του τον έκανε ξεχωριστό στη νέα του δουλειά, καθώς τα κείμενά του είχαν αναπόφευκτα την αύρα του λογοτέχνη. Και η δουλειά αυτή, πέραν του ότι του παρείχε τη δυνατότητα βιοπορισμού, του έδωσε και μια ευκαιρία να (ξανα)γίνει διάσημος. Κατά τη διάρκεια της Μάχης του Μονς του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, περιέγραψε, με τη μορφή ρεπορτάζ, την εμφάνιση Άγγλων Τοξοτών από την Μάχη του Αζινκούρ, να εμφανίζονται, μετά από τις προσευχές ενός φοβισμένου οπλίτη, υπό την ηγεσία του Αγίου Γεωργίου για να συνδράμουν τους Άγγλους στρατιώτες. Η ιστορία θα τελείωνε εκεί. Όμως, σιγά-σιγά, και παρά τις διαβεβαιώσεις του (σταθερού αναζητητή του μεταφυσικού) Machen ότι η διήγησή του ήταν φανταστική, άρχισε να διαμορφώνεται μια πεποίθηση ότι ο Machen οραματίστηκε όσα πραγματικά συνέβησαν στο πεδίο της μάχης.

Η τελευταία ώθηση στην ανάβαση του Machen στο Πάνθεον των συγγραφέων του Φανταστικού δεν ήρθε από κάποιο έργο του, αλλά από την Αμερική. Εκεί κυκλοφόρησαν μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι ιστορίες του, οι οποίες έγιναν αγαπητές στο κοινό, αλλά και στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Οι Αμερικάνοι δεν αντιμετώπιζαν το Machen απλώς ως απολογητή του μεταφυσικού (όπως οι Άγγλοι φίλοι των έργων του, οι οποίοι τον επέλεγαν ακριβώς για αυτό το χαρακτηριστικό), αλλά αναγνώριζαν τη λογοτεχνική αξία των έργων του. Και, έτσι, αφού πέρασε τον Ατλαντικό, ο Machen καθερώθηκε πλέον και άρχισε να φτάνει και σε άλλες χώρες.

Δυστυχώς για τον ίδιο, είχε ήδη πουλήσει τα δικαιώματα των έργων του, κι έτσι αυτό δεν είχε σημαντικό οικονομικό αποτέλεσμα. Κατά συνέπεια, και αφού σταμάτησε να βιοπορίζεται από τη δημοσιογραφία, πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σχετικά περιορισμένα. Και αυτό το “σχετικά” δεν ήταν “απόλυτα” όχι χάρη στις προσωπικές του αποταμιεύσεις, αλλά χάρη σε φίλους, κυρίως νεότερους λογοτέχνες, όπως ο T. S. Elliot, ο Μπέρναρντ Σω ή ο Blackwood, οι οποίοι είτε άμεσα, είτε μέσα από λογοτεχνικές προσπάθειες, κατάφεραν να του διασφαλίσουν μια αξιοπρεπή αναχώρηση προς τη άλλη πλευρά.

Ο Machen πέρασε το πέπλο στις 15 Δεκεμβρίου 1947. Λίγο νωρίτερα είχε φύγει και η σύζυγός του.

ΠΗΓΗ: www.thepresident.gr 

 

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ARTHUR MACHEN ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

 

Ο ΤΡΟΜΟΣ 

"...Για κάμποσο καιρό, ο κόσμος μιλούσε για κάποιον τρελό, ένα είδος επαρχιακής παραλλαγής του Τζακ του Αντεροβγάλτη, έναν παράφρονα που τον κατείχε το πάθος του θανάτου και περιπλανιόταν τις σκοτεινές νύχτες στα έρημα χωράφια, ενώ τη μέρα κρυβόταν στα δάση και τα ρουμάνια..."
Ένα δήθεν τυχαίο περιστατικό, μια λίγο-πολύ αόριστη αλλά ύποπτη φήμη, ένα κάπως περίεργο δημοσίευμα, μια παράξενη διακύμανση-ανησυχία στον αέρα, μια απροσδόκητη απόχρωση, μια αδιόρατη κίνηση και άπειρες άλλες ασυνήθιστες μικρολεπτομέρειες συνθέτουν την τοιχογραφία του "Τρόμου", μια τοιχογραφία που αποτελεί το φόντο για τους ανεξήγητους θανάτους κατοίκων μιας επαρχιακής πόλης της Ουαλίας. Ο Άρθουρ Μάχεν καταφέρνει μέσα από την πλοκή, το μυστήριο και την αγωνία να κάνει ένα εντυπωσιακό σχόλιο και να δώσει μιαν άλλη διάσταση για τη σημασία και τη δύναμη του μίσους.
Στο "Η Μεγάλη Επιστροφή", ένα ποιητικό, φανταστικό διήγημα, ο Μάχεν περιγράφει την επιστροφή του Γκράαλ, του Αγίου Δισκοπότηρου, στην Ουαλία, καταφέρνοντας να μεταδώσει και σ' εμάς το δέος του για το θαύμα. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Ο Τρόμος
Η Μεγάλη Επιστροφή

Ξενόγλωσσος τίτλος: THE TERROR

Εκδότης: ΑΙΟΛΟΣ

Σειρά: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΟΜΟΥ

Χρονολογία Έκδοσης: Δεκέμβριος 1992

Αριθμός σελίδων: 160

Μετάφραση: ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ

ISBN: 9789607267375

Ο ΜΕΓΑΣ ΘΕΟΣ ΠΑΝ

"...Η κοπέλα έκλεισε τα βλέφαρά της, λες κι ήταν κουρασμένη κι ήθελε πάρα πολύ να κοιμηθεί, και ο Ρέιμοντ κράτησε το πράσινο φιαλίδιο μπρος στα ρουθούνια της. Το πρόσωπό της έγινε άσπρο, πιο άσπρο κι από το φόρεμά της· στην αρχή αγωνίστηκε κάπως, ύστερα όμως με το αίσθημα της απόλυτης υποταγής μέσα της σταύρωσε τα χέρια απάνω στο στήθος της σαν ένα παιδί που πάει να πει την προσευχή του... Ύστερα έγινε κάτασπρη κι έμεινε ακίνητη και ο γιατρός σήκωσε το ένα από τα βλέφαρα της. Ήταν εντελώς αναίσθητη. Ο Ρέιμοντ πίεσε βίαια ένα από τους μοχλούς και η καρέκλα αυτόματα έγειρε πίσω. Ο Κλαρκ τον είδε να της ξυρίζει τα μαλλιά σε κύκλο, σαν τους φραγκισκανούς μοναχούς, και η λάμπα μετακινήθηκε πιο κοντά. Ο Ρέιμοντ πήρε ένα μικρό γυαλιστερό εργαλείο από μια θηκούλα και ο Κλαρκ γύρισε από την άλλη μεριά ανατριχιάζοντας. Όταν ξανακοίταξε το γιατρό, αυτός έδενε το τραύμα που είχε κάνει..."
Σε αυτό τον τόμο, που περιλαμβάνει εφτά διηγήματα, η δυνατή πένα του Άρθουρ Mάχεν φέρνει στην επιφάνεια πράγματα πιο παλιά κι από τα φαντάσματα και τον αναγνώστη σε επαφή με τις στοιχειώδεις δυνάμεις του κακού, με τις μαγείες που επιβιώνουν στο χρόνο και με τις κακόβουλες δυνάμεις που αναφέρονται στη λαϊκή παράδοση και στα παραμύθια... (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Ξενόγλωσσος τίτλος: THE GREAT GOD PAN

Εκδότης: ΑΙΟΛΟΣ

ΣειράQ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΟΜΟΥ

Χρονολογία Έκδοσης: Δεκέμβριος 1993

Αριθμός σελίδων: 232

Μετάφραση: ΣΑΚΚΕΤΑΣ ΘΑΝΟΣ

Επιμέλεια: ΠΑΝΩΡΙΟΣ ΜΑΚΗΣ

 

Η ΝΟΥΒΕΛΑ ΤΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΣΦΡΑΓΙΔΑΣ

Στα πέντε αυτά διηγήματα, όπως και σ' όλο σχεδόν το έργο του, ο σπουδαίος Oυαλός συγγραφέας Άρθουρ Μάχεν (1863 - 1947) διερευνά τη μυστικιστική αρχέγονη φύση του Κακού, θεωρώντας το ως το θεμελιώδες στοιχείο της ισορροπίας της Δημιουργίας.
Το Κακό είναι ένα αβυσσαλέο πάθος που το έχουμε κληρονομήσει από την αρχαιότητα, υποστηρίζει ο συγγραφέας και αφηγείται ένα "επιστημονικό" πείραμα, με το οποίο αποκαλύπτεται το κτήνος που ενυπάρχει μέσα στον άνθρωπο. Απόγονοι αυτού του κτήνους είναι κάτι νανοειδή, τερατόμορφα πλάσματα που σκοτώνουν όποιον μπει στην περιοχή τους στα βρετανικά νησιά που κατοικούν. Ένα διαβολικό ζευγάρι κι ένα τερατόμορφο αγόρι είναι οι φυσικοί φορείς αυτού του Κακού, που μοιάζει να μολύνει ακόμη και τη φύση.
Η αιώνια σύγκρουση του Καλού με το Κακό παρουσιάζεται από τον Άρθουρ Μάχεν μοναδικά, αιτιολογώντας και γιατί ο Λάβκραφτ είχε ως πρότυπο το έργο του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Η νουβέλα της μαύρης σφραγίδας
Το απόκρυφο φως
Το έξυπνο αγόρι
Οι λευκοί άνθρωποι
Ν

Ξενόγλωσσος τίτλος: THE NOVEL OF THE BLACK SEAL

ISBN: 9789607267696

Εκδότης: ΑΙΟΛΟΣ

Σειρά: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΟΜΟΥ

Χρονολογία Έκδοσης: Μάιος 1995

Αριθμός σελίδων: 232

Πρόλογος: ΠΑΝΩΡΙΟΣ ΜΑΚΗΣ

Μετάφραση: ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΙΩΝ

Ο Άρθουρ Μάχεν ( 1863-1947 ) είναι ίσως ο πιο παράξενος συγγραφέας του Φανταστικού ( έναν τίτλο που τον μοιράζεται μαζί με τον Ρόμπερτ Γ. Τσέημπερς, τον Άλτζερνον Μπλάκγουντ, και τον Χ. Φ. Λάβκραφτ ). Τα αινιγματικά έργα του, που χαρακτηρίζονται από την ιδιαίτερη αίσθηση του Παράξενου, του Απόκρυφου και του Θαυμαστού που εκπέμπουν οι σελίδες τους, καθώς και η απαράμιλλη λογοτεχνική ικανότητά του, κάνουν τον Μάχεν μια περίπτωση μοναδική, γι' αυτό και δεν είναι τυχαίο που έχει επηρεάσει όλους τους μεγάλους συγγραφείς του Φανταστικού. Συγγραφέας, μελετητής, κριτικός, μυστικιστής ( ήταν μυημένος στο Ερμητικό Τάγμα της Χρυσής Αυγής), περιηγητής, συλλέκτης παράξενων αντικειμένων, φιλόσοφος, ο Άρθουρ Μάχεν στοιχειώνει με τις ιστορίες του χιλιάδες αναγνώστες για περίπου εκατό χρόνια μέχρι σήμερα. Στο βιβλίο αυτό, επιλέξαμε 20 από τις πιο σπάνιες και παράξενες ιστορίες του, που δημοσιεύονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το Εσώτατο Φώς, Το Κόκκινο Χέρι, Η Ερημική Κατοικία, Περιπέτεια του Χρυσού Τιβέριου, Η Νουβέλα της Σιδηράς Παρθένου, Παράξενο Συμβάν στο Κλάρκενγουελ, Η Τελετή, Μαγεία, Ο Ροδόκηπος, Ο Μικρός Λαός, Τα Ιερά Πράγματα, κ.α. Όλες οι ιστορίες τοποθετήθηκαν με τέτοια σειρά ώστε να συνδέονται μεταξύ τους, και να δίνουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη να αποκωδικοποιήσει μυστήρια που κρύβονται μέσα στα ΕΡΓΑ ΤΟΥ Μάχεν. Έτσι, ίσως το βιβλίο αυτό να είναι ένα λογοτεχνικό παζλ. Στις σελίδες του θα ανακαλύψετε πολλά που σχετίζονται με τη μυστική τέχνη του Megapolisomancy, της Συγχρονικότητας, της μεταμόρφωσης, της εξαπάτησης, των μαγικών πραγματικοτήτων, των ανθρώπινων χαρακτήρων, του μυστηρίου, της φαντασίας. Ο Κόσμος των Σκιών στέκει παντού γύρω μας, ένας κόσμος αόρατος που κρύβεται πίσω από το πέπλο, ένας κόσμος στον οποίον καθημερινά συμβαίνουν τα πιο παράξενα πράγματα, αλλά κανείς δεν τα προσέχει.  (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

ISBN: 9789608164017

Εκδότης: TERRA NOVA

Σειρά: ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Χρονολογία Έκδοσης: Ιούλιος 2000

Αριθμός σελίδων: 304

Μετάφραση: ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ ΝΙΚΟΣ

Επιμέλεια: ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ

 

Ο ΛΟΦΟΣ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ

Ο ήρωάς μου, ο Λούσιαν, είναι ένας Ροβινσώνας Κρούσος της ψυχής. [. . .] Η ιστορία ενός ανθρώπου που δεν είναι μόνος επειδή βρίσκεται σε ένα έρημο νησί, αλλά είναι μόνος ανάμεσα σε εκατομμύρια ανθρώπους εξαιτίας της δικής του πνευματικής απομόνωσης. Η μοναξιά του οφείλεται στο τεράστιο πνευματικό χάσμα που υπάρχει ανάμεσα σε αυτόν και σε όλους εκείνους που συναντάει. . . (AΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)

Ξενόγλωσσος τίτλος: THE HILL OF THE DREAMS

ISBN: 9789608829374

Εκδότης: ΑΓΝΩΣΤΟ

Σειρά: ΣΠΑΝΙΑ ΒΙΒΛΙΑ

Χρονολογία Έκδοσης: Μάιος 2005

Αριθμός σελίδων: 208

Πρόλογος: ΝΤΑΝΣΑΝΙ ΛΟΡΔΟΣ ( ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΤΖΟΝ ΜΟΡΕΤΟΝ ΝΤΡΑΞ ΠΛΑΝΚΕΤ )

Μετάφραση: ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ

Επιμέλεια: ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ