Προλογίζοντας την εμφάνιση του Νυαρλαθοτέπ

Προλογίζοντας την εμφάνιση του Νυαρλαθοτέπ

Κυριάκος Χαλκόπουλος | 23 Νοεμβρίου 2019

Όσοι γράφουν, γνωρίζουν για την ύπαρξη περιόδων στη συγγραφική ζωή οι οποίες χαρακτηρίζονται από έμπνευση, δηλαδή έναν οίστρο που επιτρέπει στον λογοτέχνη να εκφράσει πιο εύκολα τις ιδέες του καθώς και να αποκτά πρόσβαση σε νέες ιδέες ή προεκτάσεις και αναλύσεις των παλιότερων. Όπως ένας αθλητής αποκτά μεγαλύτερη ικανότητα στο αγώνισμα του μέσα από την εξάσκηση και τη συστηματική προπόνηση, έτσι και ο συγγραφέας βρίσκει στην επίμονη εξάσκηση με το γράψιμο ένα σύμμαχο στην προσπάθεια να φέρει στην επιφάνεια της συνείδησης τα βαθύτερα καλλιτεχνικά του θέματα. Μια άλλη παρομοίωση, ίσως λίγο πιο ποιητική, είναι με τον κολυμβητή που μόλις περάσει λίγη ώρα στη θάλασσα, αναδεύοντας με τις πατούσες του την άμμο στον ρηχό πυθμένα, βλέπει πολλά μικρά ψάρια να κινούνται διερευνητικά γύρω από τα πόδια του: η εσωτερική ζωή απαντάει στο αίτημα να παρουσιάσει ένα μεγαλύτερο μέρος από τον πλούτο της, και υπό ορισμένες προϋποθέσεις ο συγγραφέας τότε περιέρχεται σε θέση να γράψει κάτι πιο εντυπωσιακό.

Αυτό το σταδιακό βύθισμα στον εσωτερικό κόσμο συγγενεύει και με τα όνειρα: είναι ένα είδος καλέσματος στην ονειρική διάθεση να επιδράσει στη συνειδητή μας ζωή. Ωστόσο η πράξη της συγγραφής ενός λογοτεχνικού κειμένου διαφέρει σημαντικά από το όνειρο – μπορεί να ειπωθεί πως η λογοτεχνία είναι ένα “κατευθυνόμενο όνειρο” (όπως υποστήριξε ο σημαντικός λογοτέχνης Χ. Λ. Μπόρχες), αλλά ίσως να είναι πιο σωστό να υποστηρίξουμε ότι η λογοτεχνία είναι μια μίμηση ορισμένων βασικών στοιχείων του ονείρου, με την παράλληλη επίδραση της συνειδητής οργάνωσης του έργου. 

Ένα παράδειγμα, από τον χώρο της λογοτεχνίας τρόμου και την απόδοση των στοιχείων ενός εφιάλτη, βρίσκουμε στο σύντομο διήγημα “Νυαρλαθοτέπ”, του Χ.Φ. Λάβκραφτ. Ο Λάβκραφτ μας βοηθάει να καταλάβουμε την οργάνωση εκείνου του διηγήματος, διότι έχει γράψει λεπτομερώς για αυτό στα γράμματα του. Έτσι ξέρουμε πως το πρώτο μισό του κειμένου το έγραψε μόλις ξύπνησε από τον εφιάλτη που έβλεπε, ενώ το δεύτερο μισό ουσιαστικά αποτελεί ένα ξένο σώμα. Ο ίδιος ο Λάβκραφτ σημειώνει, μάλιστα, πως απέτυχε να διατηρήσει το ονειρικό κλίμα, με τελική συνέπεια το κείμενο να μην τον αφήσει ικανοποιημένο…

Όντως, αν διαβάσουμε αυτό το διήγημα, βλέπουμε πως η αρχή είναι πολύ πιο έντονη από τη συνέχεια:

“I do not recall distinctly when it began, but it was months ago. The general tension was horrible. To a season of political and social upheaval was added a strange and brooding apprehension of hideous physical danger; a danger widespread and all-embracing, such a danger as may be imagined only in the most terrible phantasms of the night. I recall that the people went about with pale and worried faces, and whispered warnings and prophecies which no one dared consciously repeat or acknowledge to himself that he had heard. A sense of monstrous guilt was upon the land, and out of the abysses between the stars swept chill currents that made men shiver in dark and lonely places. There was a daemoniac alteration in the sequence of the seasons—the autumn heat lingered fearsomely, and everyone felt that the world and perhaps the universe had passed from the control of known gods or forces to that of gods or forces which were unknown.
And it was then that Nyarlathotep came out of Egypt.”

“Η αρχή έγινε πριν από μήνες, δεν είμαι σίγουρος πότε ακριβώς. Ήταν φρικτή η ένταση που επικρατούσε. Σε μια περίοδο ήδη ταραγμένη για πολιτικούς και κοινωνικούς λόγους, ήρθε να προστεθεί η παράξενη και ζοφερή αίσθηση πως απειλείται η ίδια η σωματική ακεραιότητα των ανθρώπων, και η νέα απειλή ήταν καθολική, διαχεόταν παντού και μπορούσε να βρει αντίστοιχο μόνο στην πιο βαθιά αγωνία στα βάθη της νύχτας. Θυμάμαι πως οι άνθρωποι περιφέρονταν με πρόσωπα αναστατωμένα και χλωμά, ψιθυρίζοντας ο ένας στον άλλο λόγια προειδοποιητικά ή προφητικά που κανένας δε θα τα επαναλάμβανε εκούσια και μόνο ασυναίσθητα τους ξέφευγαν, ενώ φοβόντουσαν ακόμα και να παραδεχτούν στον ίδιο τους τον εαυτό πως τέτοια λόγια έφτασαν ποτέ στα αυτιά τους. Η αφόρητη αίσθηση της πιο τερατώδους ενοχής πλανιόταν στην ατμόσφαιρα και από τις αβύσσους ανάμεσα στα άστρα έπνεαν παγωμένα ρεύματα, φέρνοντας σύγκρυο σε όποιον περιπλανιόταν στις ερημιές ή στα σκοτάδια. Ακόμα και η φυσιολογική ακολουθία των εποχών είχε διαταραχτεί: η φθινοπωρινή ζέστη παρατεινόταν εκπληκτικά, ενώ όλοι διαισθάνονταν πως ο κόσμος αυτός – ή ίσως ολόκληρο το σύμπαν – πλέον είχε ξεφύγει από τον έλεγχο των οικείων μας θεών και περνούσε στην κυριαρχία άλλων θεών και δυνάμεων."

Ο αναγνώστης παρατηρεί πως εδώ ο Λάβκραφτ, υπό την επήρεια του μεθυστικού εφιάλτη που μόλις είχε δει, δε θεωρεί καθόλου αναγκαίο να τεκμηριώσει τα αίτια της δραματικής αλλαγής στον κόσμο: η γενική αίσθηση (στο όνειρο του) ήταν πως κάποια άγνωστη αλλαγή είχε συμβεί και πλέον τίποτα δεν ήταν το ίδιο με πριν. Μάλιστα αντί να εξηγήσει με ποιον τρόπο συνέβη κάτι τόσο απρόσμενο – όπως θα έκανε εάν δεν τον βοηθούσε η εγγύτητα του στον εφιάλτη – μας λέει πως προτού αλλάξουν τα πράγματα υπήρχαν ήδη προβληματικά στοιχεία (πολιτικά και κοινωνικά). Μόνο που δεν προμήνυε την εξέλιξη, και αναφέρεται σχεδόν ως αντιδιαστολή στην εξέλιξη παρά ως αιτιολόγηση της! Μια τέτοια στάση του συγγραφέα δηλώνει πως το συναισθηματικό φορτίο του, λόγω της ανάμνησης του εφιάλτη, υποδεικνύει νέους τρόπους να δημιουργήσει ένα ατμοσφαιρικό κείμενο: διά της αφαίρεσης αντί για την προσεκτική χρήση υπαινιγμών και προοικονομιών όπως συνηθίζει στα περισσότερα έργα του.

Αν κανείς συγκρίνει την εισαγωγή αυτή, και την πρώτη αναφορά στον Νυαρλαθοτέπ με την οποία κλείνει, με την αντίστοιχη προετοιμασία για την αναφορά στον Κθούλου, τον Γιογκ-Σοθόθ ή άλλες παράξενες οντότητες στα κείμενα του Λάβκραφτ, δε γίνεται παρά να διακρίνει πως το ύφος διαφέρει, και ότι στην περίπτωση του Νυαρλαθοτέπ ο αφηγητής ήδη βρίσκεται σε έξαλλη κατάσταση και πολεμάει με τιτάνια κύματα σε έναν τρικυμισμένο ωκεανό, ενώ στα περισσότερα άλλα κείμενα του Λάβκραφτ (ακόμα και αν είναι σε πρώτο πρόσωπο και ήδη ο αφηγητής ξέρει τί έχει συμβεί) βλέπουμε μια σταδιακή αποκάλυψη της κατάστασης.

Νομίζω πως είναι χρήσιμο ένας συγγραφέας να αξιοποιεί τόσο τις οργανωμένες τεχνικές στο γράψιμο του, όσο και τις (σπάνιες) στιγμές της έμπνευσης. Υπό αυτή την έννοια, η πράξη της συγγραφής είναι σε σημαντικό βαθμό και μια πράξη αυτοπαρατήρησης…

Υ.Γ. το διήγημα Nyarlathotep μπορείτε να το διαβάσετε στα αγγλικά, ΕΔΩ.

Κυριάκος Χαλκόπουλος

Ο Κυριάκος Χαλκόπουλος φοίτησε στην Αγγλία και είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής σχολής του πανεπιστημίου του Έσσεξ. Δημιουργεί και παρουσιάζει κύκλους σεμιναρίων για τη Φιλοσοφία, και για θέματα κλασικής λογοτεχνίας, υπό την αιγίδα της Διεύθυνσης Βιβλιοθηκών και Μουσείων της Θεσσαλονίκης. Αρθρογραφεί για θέματα πολιτισμού στην εφημερίδα Μακεδονία της Θεσσαλονίκης. Έργα του έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα περιοδικά Λόγου (Δέκατα, Ένεκεν, Ίαμβος, Εντευκτήριο κ.α.). Στα βιβλία που έγραψε συγκαταλέγεται η συλλογή διηγημάτων "Η Χρυσαλίδα" (εκδόσεις Ανάτυπο, 2015), η μετάφραση δώδεκα διηγημάτων του Φραντς Κάφκα, "Ο Νηστευτής & άλλα διηγήματα" (εκδόσεις Αρχέτυπο, 2017), ενώ έχει μεταφράσει έργα των Poe και Lovecraft για τις εκδόσεις Οξύ.

ΠΗΓΗ: nyctophilia.gr