Ο ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ, ΟΙ ΒΡΙΚΟΛΑΚΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ 

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ, ΔΟΞΑΣΙΕΣ, ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ - ΑΝΕΚΔΟΤΟΙ ΕΞΟΡΚΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥΣ ΝΟΜΟΚΑΝΟΝΕΣ

ΣΤΕΛΙΟΣ Α. ΜΟΥΖΑΚΗΣ 

Ο φόβος του αφορισμού, ο οποίος και αποτελεί τη βασική αιτία της δημιουργίας των σχετικών δοξασιών στον ελληνικό χώρο, δεν χρησιμοποιείται μόνο για τη συμμόρφωση του κρινόμενου στην εκκλησιαστική απόφαση, αλλά ακόμη και ως μέσο διαπαιδαγώγησης των υπόλοιπων μελών της συγκεκριμένης κοινωνίας. Σε δεύτερο στάδιο όμως αποδεικνύεται ότι δημιουργεί πλήθος προβλήματα, τα οποία γρήγορα συνδέθηκαν με την κατάσταση και τις σχέσεις ψυχής και σώματος μετά τον θάνατο, διαμορφώνοντας με αυτό τον τρόπο τις φοβερές περί βρικολάκων παραδόσεις. Αυτές συμπληρώνονται από τις ιδιαίτερα άγριες ενέργειες ή μεθόδους αντιμετώπισής των. Ευρισκόμενος ο νεκρός στον ενδιάμεσο χώρο, στη γνωστή αφύσικη κατάσταση, μη έχοντας αποδεχτεί αυτή την ακραία ταλαιπωρία του, θέλει να εκφράσει τη βία της εξέγερσης ενάντια στον θάνατο, ακόμη και στην περίπτωση που κάτι επεμβαίνει έστω και τυχαία στην καθορισμένη τάξη. Όμως, πάνω σε μια άλλη περισσότερο σύγχρονη ανάγνωση του φαινομένου των βρικολάκων, διαπιστώνεται ότι μέσα από τις επιθανάτιες και τις επιμνημόσυνες τελετουργίες επηρεάζεται η λαϊκή σκέψη από αυτή τη χθόνια αναγεννητική κοσμοαντίληψη και τελικά συσπειρώνει τα μέλη της κοινωνικής ομάδας και προσδίδει πίστη στις αξίες της. Σε τούτη την προσπάθεια ερμηνείας του φαινομένου καταγράφηκαν πλήθος χαρακτηριστικές περιγραφές δοξασιών βρικολάκων και τρόπων αντιμετώπισής τους μέσα από διάφορα κείμενα και ειδικότερα από βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς νομοκάνονες. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Οι βρικόλακες, ο αφορισμός και η αντιμετώπισή τους. Παραδόσεις, δοξασίες, προλήψεις του ελληνικού λαού. Ανέκδοτοι εξορκισμοί από χειρόγραφα. Λαογραφική-ιστορική μελέτη
Μέρος Α': Η παρουσία των βρικολάκων στις νεοελληνικές παραδόσεις
Κεφ.Ι: Τα αμαρτήματα, ο αφορισμός και οι τιμωρίες
Κεφ.ΙΙ: Ποιοι και από ποιες αιτίες βρικολακιάζουν στις παραδόσεις. Τα γένη τους
Κεφ.III: Χρόνος εμφάνισης και επιστροφής των βρικολάκων
Κεφ.IV: Τόπος, τρόπος εμφάνισης και μορφή του βρικόλακα
Κεφ.V: Εμφανίσεις, Καταστροφές και βλαπτικές για τους ζωντανούς ενέργειες που κάνουν οι βρικόλακες
Κεφ.VI: Αναγνώριση του βρικόλακα. Κυνηγοί και εκδορείς βρικολάκων
Κεφ.VII: Προστασία των ζωντανών. Εξορκισμός των βρικολάκων από τις οικίες
Κεφ.VIII: Προστασία των νεκρών. Προφυλάξεις που λαμβάνονται για να μη γίνει ο νεκρός βρικόλακας
Κεφ.IX: Νερό. Δίψα νεκρού. Φράχτες στον δρόμο του νεκρού
Κεφ.Χ: Οριστική εξόντωση και απαλλαγή από τους βρικόλακες
Κεφ.XI: Διάλυση του άλιωτου σώματος του βρικόλακα σύμφωνα με τις παραδόσεις και τις καταγραφές
Κεφ.XII: Γνωστά νησιά νεκροταφεία και τόποι συγκέντρωσης ή εξορίας βρικολάκων
Κεφ.XIII: Τοπωνύμια - επώνυμα - παρωνύμια - τραγούδια
Κεφ.XIV: Σατιρισμός του βρικόλακα. Παιχνίδια - αινίγματα - παροιμίες - παρομοιώσεις - κατάρες
Μέρος Β': Καταγραφές και δοξασίες σε βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς νομοκάνονες, στιχουργήματα και εκκλησιαστικά κείμενα
Κεφ.Ι: Περιγραφές και δοξασίες περί βρικολάκων σε εκκλησιαστικά κείμενα, σε μεσαιωνικά διηγήματα και χειρόγραφα
Κεφ.ΙΙ: Αφορισμός και εξωεκκλησιασμός
Κεφ.III: Ενέργειες ζώντος αφορισμένου για λύση του αφορισμού
Κεφ.IV: Πώς γνωρίζονται μετά θάνατον οι αφορισμένοι
Κεφ.V: Περί βρικολάκων και η αντιμετώπισή τους σε καταγραφές από τους νομοκάνονες.
Κεφ.VI: Ποινές, επιτίμια και αφορισμός
Κεφ.VII: Εάν βρεθεί λελυμένο το σώμα κανονικώς αφορισμένου
Κεφ.VIII: Ευχές για λύση του αφορισμού του λειψάνου στους νομοκάνονες και οι αντίστοιχες ευχές της εκκλησίας
Κεφ.IX: Λειτουργική απόδοση επιτιμίου αφορισμού και Ακολουθία του εξαφορισμού
Κεφ.Χ: Το άλιωτο σώμα των νεκρών και οι δοξασίες περί των βρικολάκων
Φυσικές αιτίες δημιουργίας
Κεφ.XI: Η Εκκλησία έναντι του προβλήματος Το σώμα του ανθρώπου και η μετά θάνατον διάλυσις αυτού
Οι αφωρισμένοι της Εκκλησίας και τα σώματα αυτών
Κεφ.XII: Η παρουσία και η μορφή των βρικολάκων στα δημοτικά τραγούδια, τα παραμύθια και τα ρεμπέτικα τραγούδια
Κεφ.XIII: Οι έλληνες βρικόλακες στους περιηγητές και στην ξένη λογοτεχνία
Κεφ.XIV: Η παρουσία των βρικολάκων στην ελληνική λογοτεχνία και παραλογοτεχνία
Μέρος Γ': Φυλακτήρια και αποτρεπτικά των βρικολάκων και ερμηνεία των ενεργειών
Κεφ.Ι: Φυλακτήρια και αποτρεπτικά
Κεφ.ΙΙ: Κάρφωμα του λειψάνου
Κεφ.III: Κάψιμο του λειψάνου
Κεφ.IV: Σταυρός
Κεφ.V: Η πεντάλφα
Κεφ.VI: Σκόρδο, ξύδι, αλάτι, θειάφι, κρεμμύδι, ασβέστης
Κεφ.VII: Ψωμί
Κεφ.VIII: Αίμα
Κεφ.IX: Κρασί
Κεφ.Χ: Κόκκινο χρώμα
Κεφ.XI: Λάλημα πετεινού
Κεφ.XII: Φάγωμα καρδιάς ή άλλου οργάνου του λειψάνου, συνήθως σπλήνας
Μέρος Δ': Οι βρικόλακες στους αρχαίους Έλληνες και στα κλασικά κείμενα
Μέρος Ε': Ονομασίες - ετυμολογία. Διαφορές μεταξύ βρικολάκων και "βαμπίρ"
Κεφ.Ι: Ονομασίες. Ετυμολογία της λέξης βρικόλακας
Κεφ.ΙΙ: Διαφορές μεταξύ βρικολάκων και "βαμπίρ" ως όντα
Κεφ.III: Δράκουλας, βαμπίρ και βρικόλακες. Διαμόρφωση των δοξασιών κατά τον διαφωτισμό
Μέρος ΣΤ': Νεότερες έρευνες
Κεφ.Ι: Η αντιμετώπιση των δοξασιών των βρικολάκων από τους Οθωμανούς
Κεφ.ΙΙ: Οι όροι burculacas και τυμπανιαίος και η σύνδεσή τους με την αίρεση των Βογομίλων
Μέρος Ζ': Συμπεράσματα - παρατηρήσεις
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο λέξεων
Excommunication of Vrykolakes, and their treatment. Traditions, believes, superstitions of the Greek people. Unedited exorcisms from manuscripts of law codixes (Nomokanones). An ethnological-historical study (Stelios A. Mouzakis)
Πίνακας περιεχομένων

ISBN	9789604852383
Εκδότης	ΗΡΟΔΟΤΟΣ
Σειρά	LAOGRAPHIA XVIII
Χρονολογία Έκδοσης	Δεκέμβριος 2018
Αριθμός σελίδων	478