Richard Matheson: Ένας αστείρευτος δημιουργός του Φανταστικού

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό  “ΓΡΑΦΗ”, τεύχος 46, Φθινόπωρο 2000, σελ. 40-44)

του Παύλου Γκάσταρη

O Richard Matheson είναι ένας από τους πλέον ευρηματικούς συγγραφείς της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας τρόμου και επιστημονικής φαντασίας, ιδιαίτερα αγαπητός στους λάτρεις του φανταστικού για την πρωτοτυπία των ιστοριών του, οι οποίες χαρακτηρίζονται από το παράξενο, την απόκοσμη φρίκη,  αλλά και από μια μικρή δόση μακάβριου χιούμορ. Το ύφος γραφής του Matheson ξερό, ευθύ και διεισδυτικό, απέχει πολύ από το ύφος των δασκάλων του είδους, όπως οι Ε.Α. Poe, H.P. Lovecraft, Α.Βierce, αλλά και των συγχρόνων του.

Ο Μatheson γεννήθηκε στη New Jersey το 1926 αλλά έζησε και εργάστηκε στην Καλιφόρνια από το 1951.

Το πρώτο του διήγημα, με τίτλο “Born of Man and Woman”, εμφανίστηκε το 1950 στο αμερικάνικο περιοδικό “Magazine of Fantasy and Science Fiction”. Το διήγημα αυτό μετέδιδε μια φρίκη τόσο έντονη, που είχε ως συνέπεια να προκαλέσει μεγάλη εντύπωση στους αναγνώστες του περιοδικού. Η υπόθεση της μικρής αυτής ιστορίας αρχίζει με τα παράπονα ενός μικρού παιδιού που φαίνεται να το κακομεταχειρίζονται οι γονείς του, για να αποκαλυφθεί τελικά  ότι πρόκειται για ένα αποκρουστικό τέρας, με δολοφονικά ένστικτα.

 

Μέσα από τους τρόμους που γεννά η πρωτότυπη φαντασία του, μερικοί προσπαθούν να εντοπίσουν κάποιους καλυμμένους συμβολισμούς που αναφέρονται στα “τερατώδη” δημιουργήματα της σύγχρονης κοινωνίας και τεχνολογίας, όπως για παράδειγμα, στο σύντομο διήγημα “Τhrough Channels” (1951), όπου τα τέρατα ξεπηδούν μέσα από τις οθόνες της τηλεόρασης για να καταβροχθίσουν τους ανήμπορους να αντιδράσουν τηλεθεατές.

Ο αναγνώστης αισθάνεται να συμμετέχει στη μοιραία πορεία των  περισσότερων ηρώων των έργων του, που φαίνεται να σπρώχνονται, παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειές τους, προς  ένα αναπόφευκτο τραγικό πεπρωμένο.

Ο Matheson (όπως παλιότερα και ο Lovecraft) αγαπούσε να εργάζεται σε πλήρη απομόνωση. “Πρέπει να είμαστε μόνοι, να ονειρευόμαστε μόνοι, να υποφέρουμε μόνοι, να δημιουργούμε μόνοι, για να αποκτήσουμε μια βαθιά και ειλικρινή γνώση του εαυτού μας” είχε πει κάποτε.

Tο έργο του επηρέασε πολλούς σημαντικούς συγγραφείς της φανταστικής λογοτεχνίας. O Ray Bradbury τον θεωρεί ως έναν από τους πιο σπουδαίους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Οι Stephen King και Dean Koontz τον μνημονεύουν ως τον συγγραφέα που τους επηρέασε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον.

Εκτός από συγγραφέας διηγημάτων μυστηρίου, επιστημονικής φαντασίας, τρόμου, fantasy, γουέστερν κ.λπ., ο Μatheson υπήρξε ένας παραγωγικός σεναριογράφος για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο.

Ο Μatheson έχει γράψει τα σενάρια για ορισμένα από τα πλέον αλησμόνητα επεισόδια της περίφημης τηλεοπτικής σειράς «Η Ζώνη του Λυκόφωτος» (The Twilight Zone) όπως “Εφιάλτης στα 20.000 πόδια” (Nightmare at 20.000 feet), “Oι Εισβολείς” (The Invaders), “Το χαμένο κοριτσάκι” (Little Girl Lost) κ.λπ. Έγραψε επίσης αρκετά επεισόδια για τις σειρές “Ηave Gun”, “Will Travel”, “Night Gallery”, καθώς και για τη πασίγνωστη σειρά “Star Trek”.

Η θαυμάσια τηλεταινία του “Ο Νυχτοπερπατητής” (Τhe Night Stalker) είχε 75 εκατομμύρια περίπου τηλεθεατές στην πρώτη της μόλις εκπομπή.

Πολλές από τις νουβέλες και τα μυθιστορήματα του Μatheson έγιναν κινηματογραφικές ταινίες με μεγάλη επιτυχία. Μερικές από αυτές είναι: «Ο συρρικνωμένος άνθρωπος» (Τhe Shrinking Man), που γυρίστηκε το 1957, «Είμαι ένας μύθος» (Ι am Legend) που γυρίστηκε δύο φορές, την πρώτη φορά με τίτλο «Ο τελευταίος άνθρωπος στη Γη» (The last man on Earth), με πρωταγωνιστή τον αξέχαστο Vincent Price (1964) και τη δεύτερη φορά με τίτλο “The Omega Man”, με πρωταγωνιστή τον Τσάρλτον Ήστον (1971), «Κάπου στο Χρόνο» (Somewhere in Time) με πρωταγωνιστή τον Christopher Reeve (1980) κ.α.

 

O Matheson ήταν αυτός που έγραψε το σενάριο μιας από τις πρώτες κινηματογραφικές ταινίες του Stephen Spielberg με τίτλο «Η Μονομαχία» (Duel).

Από τα πιο γνωστά μυθιστορήματά του είναι τα “I am a Legend”, “Now You See It…”,  “The Incredible Shrinking Man”, “Earthbound”, “Α Stir of Echoes”, “Hell House” και “What Dreams May Come”.

Τo “Είμαι ένας Μύθος”(I am Legend) είναι ένα μυθιστόρημα που συνδυάζει τον γοτθικό τρόμο με την επιστημονική φαντασία. Ο ήρωας του μυθιστορήματος, Robert Neville, είναι ο «τελευταίος» ζωντανός άνθρωπος στη Γη, αλλά δεν είναι μόνος του. Όλοι οι υπόλοιποι κάτοικοι του πλανήτη, που επέζησαν ύστερα από ένα βιολογικό πόλεμο, κυκλοφορούν μόνο τη νύχτα, μη αντέχοντας το φως της ημέρας, μιας και έχουν μεταλλαχθεί σε αλμπίνους – βρυκόλακες  και το κυνηγητό για την εξόντωση του Neville αρχίζει. Με το χάραμα της επόμενης μέρας ο ίδιος γίνεται «κυνηγός βρυκολάκων», καταδιώκοντας τους νεκροζώντανους στα ανήλια υπόγεια των ερειπωμένων κτιρίων της κατεστραμμένης μεγαλούπολης. Μόλις νυχτώνει, όμως, οχυρώνεται στο σπίτι του, το οποίο έχει μετατρέψει σε φρούριο, και προσεύχεται να χαράξει η επόμενη ημέρα. Το “I am Legend” είναι ένα θαυμάσιο μελλοντολογικό θρίλερ που ανήκει στα κλασικά έργα της επιστημονικής φαντασίας.

Στο μυθιστόρημα “Now You See It…” κυριαρχεί το θαυμαστό, το παράξενο, και το μακάβριο χιούμορ. Ο ήρωας του μυθιστορήματος, Maximilian Delacorte, ήταν κάποτε ένας από τους μεγαλύτερους μάγους-ταχυδακτυλουργούς, μέχρι που μια μυστηριώδης ασθένεια τον αναγκάζει να εγκαταλείψει τη σκηνή και να αποσυρθεί σ’ ένα απομονωμένο αρχοντικό. Ύστερα από μήνες απομόνωσης, ο Delacorte καλεί την οικογένειά του στο αρχοντικό, για μια βραδιά μαγείας, τρέλας και εκδίκησης. Σώματα εξαφανίζονται  και επανεμφανίζονται απροειδοποίητα, ενώ κομμένα κεφάλια ξερνούν φράσεις οργής, μίσους και απελπισίας. Ο αναγνώστης του μυθιστορήματος διερωτάται που σταματά η ψευδαίσθηση και που αρχίζει η πραγματική φρίκη, καθώς τα μακάβρια ταχυδακτυλουργικά κόλπα οδηγούν σε όλο και πιο απρόβλεπτες εξελίξεις.

Στο μυθιστόρημα “The Incredible Shrinking Man”, ο ήρωάς του, Scott Carey, κάθε μέρα που περνά, συρρικνώνεται όλο και περισσότερο. Τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, του φαίνονται σαν γίγαντες, ενώ η γάτα του σπιτιού αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο. Έτσι ο Scott αναγκάζεται να αγωνισθεί για την επιβίωσή του σ’ ένα κόσμο που φαίνεται να μεγαλώνει συνεχώς και να γίνεται όλο και πιο απειλητικός. Στο μυθιστόρημα αυτό βασίστηκε το ομότιτλο κλασικό φιλμ του 1957, με πρωταγωνιστή τον Vincent Price.

To θαυμάσιο μυθιστόρημα μυστηρίου και αγωνίας “Earthbound” αναφέρεται στην ιστορία ενός ζευγαριού, του David και της Ellen, που προσπαθεί να βρει τρόπους για να σώσει το γάμο τους, ο οποίος διέρχεται κρίση. Έτσι αποφασίζουν να ζήσουν σ’ ένα μοναχικό εξοχικό σπίτι, κοντά σε μια παραλία, με την ελπίδα να αναζωπυρώσουν τη σχέση τους. Μια  μέρα όμως, εμφανίζεται μια πανέμορφη και αινιγματική γυναίκα, η Marianne, που επισκέπτεται τον David, όταν λείπει η σύζυγός του. Ο David υποκύπτει στη γοητεία της, αλλά σιγά-σιγά διαπιστώνει ότι η Marianne είναι κάτι περισσότερο από μια απειλή για το γάμο του, καθώς κρύβει τρομερά μυστικά από το παρελθόν και πέρα από τον τάφο, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές και τις ψυχές όλων όσων πλησιάζει.

Η νουβέλα “Α Stir of Echoes” αναφέρεται στα φαντάσματα και στο φαινόμενο της μετενσάρκωσης, ενώ ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του τρόμου θεωρείται το “Σπίτι της κόλασης”( Hell House).

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Matheson είναι το “Θα σε βρω στον Παράδεισο” (What Dreams May Come), το οποίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1998, από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Το συγκλονιστικό αυτό best seller αναφέρεται στη ζωή μετά το σωματικό θάνατο. Ο ήρωας της ιστορίας Κρις Νίλσεν σκοτώνεται σ’ένα τροχαίο ατύχημα, που τον χωρίζει ξαφνικά από την αγαπημένη του σύζυγο Ανν,  με την οποία είναι τρελά ερωτευμένος. Ο Κρις αρνείται να αφήσει το θάνατο να μπει ανάμεσά τους και αποφασίζει να ανακαλύψει την πραγματική φύση της ζωής μετά το θάνατο, ρισκάροντας την ίδια του την ψυχή.

Ο ίδιος ο συγγραφέας επισημαίνει: «επειδή το θέμα του βιβλίου είναι η ζωή μετά το σωματικό θάνατο, είναι σημαντικό να ξέρετε, πριν διαβάσετε το βιβλίο, ότι μόνο μια πλευρά του είναι μυθιστορηματική: οι χαρακτήρες και οι σχέσεις τους. Με ελάχιστες εξαιρέσεις όλες οι άλλες λεπτομέρειες στηρίζονται αποκλειστικά στην έρευνα».

Πράγματι, στο τέλος του βιβλίου υπάρχει μια πλούσια και ποικίλη βιβλιογραφία που ο Matheson χρησιμοποίησε για τη συγγραφή του μυθιστορήματος. Τα θέματα της βιβλιογραφίας έχουν σχέση με τη Ζωή μετά το θάνατο, τη Μετενσάρκωση και το Νόμο του Κάρμα, τα φαντάσματα, την αθανασία της ψυχής, την Πνευματική Ζωή, τη Θιβετανική Βίβλο των Νεκρών, τις διάφορες Θεοσοφικές Δοξασίες, τον Αστρικό Κόσμο κ.λπ.

Γράφει ο James Redfield στο περιοδικό Celestine Journal για το μυθιστόρημα “Θα σε βρω στον Παράδεισο” :“…Γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένας μεγαλειώδης κόσμος εκεί έξω, που περιβάλλει αυτόν εδώ που ζούμε, του δίνει νόημα και τρέφει την αίσθησή μας ότι είμαστε εδώ σ’ αυτό  τον πλανήτη για ένα σκοπό…. Το βιβλίο «Θα σε βρω στον Παράδεισο» αποδεικνύει ότι η αγάπη δεν έχει όρια και δεν γνωρίζει σύνορα, και πως μπορεί να ανοίξει ακόμα και τις πύλες της Κόλασης…..”.

Το βιβλίο έγινε ταινία το 1998, κόστους 100 εκατομμυρίων δολαρίων, με τον Robin Williams σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η ταινία συνδυάζει με έξοχο τρόπο τη συγκίνηση και το συναίσθημα με τα εκπληκτικά χρώματα, τα επιβλητικά σκηνικά και  καταπληκτικά ειδικά εφέ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ταινία τιμήθηκε με Όσκαρ οπτικών εφέ.

Με πάνω από 50 χρόνια προσφοράς στη φανταστική λογοτεχνία, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο, ο Matheson είναι αναγνωρισμένος ως ένας από τους εξέχοντες δημιουργούς του Φανταστικού. Του έχουν απονεμηθεί δεκάδες αμερικανικά και διεθνή βραβεία, ανάμεσα στα οποία το βραβείο Hugo, το βραβείο Εdgar Allan Poe και το βραβείο Bram Stoker.

O Matheson απεβίωσε στις 23 Ιουνίου του 2013 στο Λος Άντζελες, σε ηλικία 87 ετών.

Βιβλία του Richard  Matheson (στα ελληνικά)

1) Ζωντανός Θρύλος, Εκδόσεις Οξύ, 2002

2) Το Στοίχειωμα, Εκδόσεις Οξύ, 2002

3) Κάπου στο χρόνο, Εκδόσεις Διόπτρα, 2000

4) Το μονοπάτι, Εκδόσεις Διόπτρα, 2000

5) Ψίθυροι πνευμάτων, Εκδόσεις Διόπτρα, 2000

6) Θα σε βρω στον παράδεισο, Εκδόσεις Διόπτρα, 1998