Κλιματική αλλαγή: Οι απαντήσεις σε επτά πολύ κρίσιμα ερωτήματα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΑΦΡΟΣ

05/08/2018    www.kathimerini.gr

Κάθε χρόνο και χειρότερα, πιο έντονα «βλέπουμε τα δακτυλικά αποτυπώματα της κλιματικής αλλαγής στα τοπικά ακραία φαινόμενα», συνοψίζει ο καθηγητής Μάικλ Μαν του πανεπιστημίου Πενσυλβάνια στον Guardian. Πλήθος τα ερωτήματα, με τα πλέον κομβικά:

1. Υπάρχει σαφής τάση υπερθέρμανσης του πλανήτη ή έχουμε τυχαίες εξάρσεις;
Ο περασμένος Ιούνιος ήταν ο δεύτερος πιο θερμός Ιούνιος από καταβολής μετρήσεων κι αυτό σε μια χρονιά με το φαινόμενο Λα Νίνια ενεργό, δηλαδή με τον Ειρηνικό Ωκεανό να απορροφά μεγάλες ποσότητες θερμότητας τις οποίες θα απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα το 2019 (φαινόμενο Ελ Νίνιο). Τα έτη 2015, 2016, 2017 ήταν τα πιο θερμά στα χρονικά, ενώ η υπερθέρμανση του πλανήτη εξελίσσεται με «ασυνήθιστο» ρυθμό, σύμφωνα με προειδοποίηση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO).

2. Τι άλλες συνέπειες έχει η κλιματική αλλαγή;
Προκαλεί μια γενική διαταραχή του κλίματος, γενική ανισορροπία: ακραία καιρικά φαινόμενα, φυσικές καταστροφές, καύσωνες, ξηρασία, μεγάλες πυρκαγιές, ραγδαίες βροχοπτώσεις που προκαλούν πλημμύρες κ.λπ. Κρίσιμη πλευρά αποτελεί η τήξη των πάγων στους πόλους. Η τήξη των πάγων στην Ανταρκτική έχει επιταχυνθεί με ανησυχητικό ρυθμό τα τελευταία χρόνια. Μεταξύ 2012-2017 η παγωμένη ήπειρος έχανε περίπου 219 δισ. τόνους πάγου ετησίως. Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών εκτιμάται από 40 εκατοστά έως ένα μέτρο μέχρι το 2100.

3. Πού οφείλεται αυτή η διαδικασία;
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η οποία έχει συσταθεί από τον ΟΗΕ και περιλαμβάνει χιλιάδες επιστήμονες από όλο τον κόσμο, μιλά για «ανθρωπογενή» αίτια, που αλληλεπιδρούν και οξύνουν φυσικές διαδικασίες. Το κυρίαρχο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα προκαλεί πολύ μεγάλες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο κ.λπ.), που συσχετίζονται με την απορρύθμιση του κλίματος.

4. Τι ισχύει για την περιοχή της Μεσογείου;
Η περιοχή της Μεσογείου και η νότια και νοτιοανατολική Ευρώπη θεωρούνται «hotspot» της κλιματικής αλλαγής, καθώς βρίσκονται σε κλιματικό μεταίχμιο. Η Μεσόγειος Θάλασσα υπερθερμαίνεται χρόνο με τον χρόνο, τόσο στην επιφάνεια όσο και σε βάθος, επισημαίνει ο διευθυντής του WWF Mediterranean Πάολο Λομπάρντι.

5. Ποιες θα είναι οι συνέπειες στην Ελλάδα;
Οι συνέπειες θα είναι πολλαπλές. Ξεχωρίζουμε μερικές: Σύμφωνα με την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος θα σημειωθεί μείωση των βροχοπτώσεων κατά 5%-19% μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα. Ταυτόχρονα, όμως, θα παρατηρείται αύξηση των ραγδαίων βροχοπτώσεων στην Ανατολική Ελλάδα. Θα αυξηθούν οι μέρες καύσωνα, θα διευρυνθεί κατά έναν ολόκληρο μήνα η περίοδος πυρκαγιών (σύμφωνα με το Αστεροσκοπείο Αθηνών αναμένεται διπλασιασμός των επικίνδυνων για πυρκαγιά ημερών), ενώ θα οξυνθούν προβλήματα ξηρασίας και ερημοποίησης. Ιδιαίτερα μεγάλη θα είναι η πίεση στην εκτεταμένη ακτογραμμή της Ελλάδας, των 16.300 χλμ. εκ των οποίων το 20% έχει μέτρια ή υψηλή ευπάθεια στην κλιματική αλλαγή. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα πλήξει τις ελληνικές παραλίες και ειδικά περιοχές σε εκβολές ποταμών. Το 1/3 του πληθυσμού στην Ελλάδα ζει σε απόσταση μέχρι δύο χιλιομέτρων από τη θάλασσα, ενώ το 90% των τουριστικών υποδομών είναι παράκτιο.

6. Μήπως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι ακριβή;
Απεναντίας. «Το συνολικό σωρευτικό κόστος του Σεναρίου Μη Δράσης, για το χρονικό διάστημα έως το 2100, υπολογίστηκε σε 701 δισ. (σε τιμές του 2008). Το Σενάριο Μετριασμού, σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα μειώνει δραστικά τις εκπομπές στο πλαίσιο αντίστοιχης παγκόσμιας προσπάθειας περιορισμού της αύξησης στους δύο βαθμούς Κελσίου, έχει κόστος 40% μικρότερο. Το Σενάριο Προσαρμογής έχει κόστος 577 δισ., δηλαδή και πάλι σημαντικά μικρότερο του να μην κάνουμε τίποτα», λέει στην «Κ» η κ. Θεοδώρα Αντωνακάκη από την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της ΤτΕ. «Άρα πρέπει να δράσουμε άμεσα, δρώντας προοδευτικά και όχι συντηρητικά για τον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας. Πρέπει να στραφούμε σε νέες καλλιέργειες, σε νέες πηγές ενέργειας, σε νέα υλικά και καινοτομία, μελετώντας συγκεκριμένα την τρωτότητα υποδομών και συστημάτων και λαμβάνοντας μέτρα», συμπληρώνει.

7. Υπάρχει κάποιο σχέδιο;
«Εχει ήδη ψηφιστεί το Εθνικό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή», σημειώνει η κ. Αντωνακάκη. «Τώρα πρέπει να περάσουμε στην υλοποίησή του, ενώ προγραμματίζεται και η συγκρότηση Εθνικού Παρατηρητηρίου». Πάντως, μέχρις σήμερα ο παράγοντας κλιματική αλλαγή στην πολιτική σκηνή περισσότερο μοιάζει με «πολιτική σάλτσα» παρά για κεντρική επιλογή που επιφέρει τομές. Τείνει να γίνει πολιτικό άλλοθι για να κρύψει σοβαρές πολιτικές ευθύνες για μεγάλες καταστροφές, αντί να ανεβάζει τον πήχυ των πολιτικών περιβάλλοντος, πολιτικής προστασίας κ.λπ. Μόλις τον Νοέμβριο του 2017 η Ελλάδα κατετάγη 23η μεταξύ των 28 κρατών-μελών της Ε.Ε. όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.