Η θνησιμότητα επιταχύνθηκε στην Ελλάδα στα χρόνια της λιτότητας

 Πάνος Τσιμπούκης, Βιολόγος | egno.gr | 3 Αυγούστου 2018

Η Ελλάδα μπήκε σε δημοσιονομικό πρόγραμμα το 2010. Η περικοπή στις δαπάνες άγγιξε και το χώρο της Υγείας, μειώνοντας τη συνολική δαπάνη (δημόσια και ιδιωτική) από 9,8% του ΑΕΠ το 2008 σε 8,1% του ΑΕΠ το 2014. Την ίδια στιγμή, στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι συνολικές δαπάνες των χωρών κατά μέσο όρο αυξήθηκαν 9,4% του ΑΕΠ το 2008 σε 10% του ΑΕΠ το 2014. Επηρεάστηκε η υγεία των πολιτών της Ελλάδας από τα μέτρα λιτότητας; Κι αν ναι, με ποιον τρόπο εκδηλώθηκαν οι όποιες ασθένειες και πώς μπορεί να εξηγηθεί η εκδήλωση αυτών των ασθενειών; Πάνω από 20 ερευνητές από διάφορες χώρες, με επικεφαλής της ομάδας τον Γεώργιο Κωτσάκη από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, επιχείρησαν να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα δημοσιεύοντας τη μελέτη τους στην διεθνώς αναγνωρισμένη ιατρική επιθεώρηση The Lancet.

Η αύξηση της θνησιμότητας και η σύσταση του πληθυσμού
Οι ερευνητές βρήκαν πως από τη χρονιά που η Ελλάδα μπήκε σε δημοσιονομικό πρόγραμμα μέχρι και έξι χρόνια μετά (την περίοδο 2010-2016), το ποσοστό θνησιμότητας παρουσίασε αύξηση κατά 2,72%, ενώ για την ίδια περίοδο συνολικά στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης το αντίστοιχο ποσοστό αυξήθηκε κατά 0,86%. Αξιοπρόσεκτο είναι πως την περίοδο 2010-2016 το ποσοστό θνησιμότητας αυξήθηκε κατά 5 φορές από το ποσοστό θνησιμότητας την περίοδο 2000-2010 (0,55%). Οι ηλικιακή ομάδα που παρουσίασε τη μεγαλύτερη θνησιμότητα είναι οι άνθρωποι μεγαλύτεροι των 70 ετών, ενώ αξιοσημείωτη θνησιμότητα υπήρξε στις ηλικίες 15-49 ετών. Η έρευνα σημειώνει παράλληλα πως το διάστημα 2010-2016 υπήρξε μία ταχεία αλλαγή στη σύσταση του πληθυσμού, με μείωση των ηλικιακών ομάδων 15-34 και αύξηση των ηλικιών 55-59 και 70+.

Η Ελλάδα ξεχώρισε ανάμεσα στην Ευρώπη για τις αιτίες θνησιμότητας
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αιτίες θανάτου στις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Συνολικά στον πληθυσμό, ο αυτοτραυματισμός και διάφοροι τύποι καρκίνου παρουσίασαν σταθερή αύξηση την περίοδο αυτή. Στις ηλικίες 15-49, οι νόσοι που αύξησαν το ποσοστό θνησιμότητας ήταν ο ιός HIV, θεραπεύσιμες νεοπλασίες, η κίρρωση του ήπατος, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και η καρδιακή ανεπάρκεια. Αξιοσημείωτο είναι πως για την ίδια περίοδο στην Κύπρο μόνο η χρήση των ναρκωτικών αύξησαν το ποσοστό θνησιμότητας στις ηλικίες 15-49, ενώ για την ίδια περίοδο στις χώρες της Δυτική Ευρώπης το ποσοστό θνησιμότητας δεν αυξήθηκε σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.

Γήρανση του πληθυσμού, μειωμένη ιατρική κάλυψη, συνήθειες συνυπεύθυνες για τη θνησιμότητα
Η θνησιμότητα του πληθυσμού ενώ παρέμεινε σταθερή τη δεκαετία 1990-2000, αυξήθηκε την περίοδο 2000-2010 και επιταχύνθηκε το διάστημα 2010-2016. Προσπαθώντας να αναλύσουν τα στοιχεία αυτά, οι επιστήμονες προτείνουν πως για να ερμηνευτούν τα αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν πολλούς παράγοντες. Αρχικά, η γήρανση του πληθυσμού θα μπορούσε να ερμηνεύσει τη σταδιακή αύξηση της θνησιμότητας στην ελληνική κοινωνία. Η κρίση, επιδείνωσε αυτή την κατάσταση και το brain-drain συνέβαλε καθοριστικά στην επιτάχυνση της γήρανσης του πληθυσμού και της θνησιμότητας. Η έρευνα δείχνει πως η μείωση των δαπανών για την υγεία την περίοδο 2010-2016 συμβάδισε με την αύξηση της θνησιμότητας. Σε συνδυασμό με τη μείωση των ασφαλισμένων πολιτών λόγω της υψηλής ανεργίας και τη μείωση του εισοδήματος, η έρευνα υποστηρίζει πως οι μεγάλες περικοπές στην υγεία προκαλούν αδυναμία στις υπηρεσίες να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες ενός πληθυσμού που δείχνει σημάδια γήρανσης.

Οι ερευνητές σημειώνουν πως οι απότομες αλλαγές μετά το 2010 στους δείκτες που μελέτησαν υποδεικνύουν πως η λιτότητα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη θνησιμότητα. Ωστόσο με τα υπάρχοντα στοιχεία οι ερευνητές υποστηρίζουν πως η θνησιμότητα θα μπορούσε να προέρχεται από έμμεσες συνέπειες της κρίσης και όχι από το άμεσο αποτέλεσμα της περικοπής δαπανών για την υγεία. Βέβαια, ελλείψει στοιχείων, δε μπορούν να αποκλείσουν ούτε αυτό το ενδεχόμενο. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην έρευνα για τις συνήθειες των πολιτών. Ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος (υπέρβαρα άτομα), το κάπνισμα και η μη υγιεινή διατροφή είναι από τις βασικές αιτίες θνησιμότητας στην ηλικιακή ομάδα 15-49. Ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο πως το ποσοστό των ατόμων που καπνίζουν μειώθηκε με πιο γρήγορους ρυθμούς μετά το 2010, κάτι που η έρευνα αποδίδει στη φορολογία που επιβλήθηκε στα καπνικά προϊόντα. Μάλιστα, παρόλο που καρδιακή ανεπάρκεια παραμένει μία από τις κύριες αιτίες θνησιμότητας, το ποσοστό θανάτων από αυτή την ασθένεια μειώθηκε από το 2010, γεγονός που οι επιστήμονες υποθέτουν πως μπορεί να αντανακλά τις αλλαγές συνηθειών του πληθυσμού, όπως η μείωση του καπνίσματος λόγω της φορολογίας ή το περπάτημα λόγω της περιορισμένης χρήσης αυτοκινήτου για λόγους οικονομίας.

Τι είναι η πλατφόρμα Global Burden of Disease
Η έρευνα αυτή έγινε στο πλαίσιο της πλατφόρμας Global Burden of Disease (GBD). Η πλατφόρμα αυτή αναπτύχθηκε από το Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) του πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον. Η πλατφόρμα GBD, έχει ως στόχο να καταγράψει με συστηματικό και επιστημονικό τρόπο τις βλάβες στην υγεία των πολιτών κάθε χώρας που προκαλούνται είτε λόγω ασθενειών είτε λόγω ατυχημάτων. Επίσης, επιχειρεί την κατηγοριοποίηση των καταγραφών αυτών βάσει κριτηρίων όπως το φύλο, η ηλικία και η σύσταση του πληθυσμού όπως και τελικά την εξαγωγή των σχετικών ρίσκων που προκύπτουν από τα δεδομένα για κάθε ξεχωριστή κατηγορία σε μια χώρα.

Τελικός της στόχος είναι να παρέχει επιστημονικά επεξεργασμένη πληροφορία στις χώρες, ώστε αυτές να αξιοποιήσουν την πληροφορία αυτή οργανώνοντας στοχευμένες πολιτικές πρόληψης και αντιμετώπισης. Τα δεδομένα της πλατφόρμας αντλούνται από επίσημες πηγές του κάθε κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και από άλλους επίσημους φορείς του κράτους που παρέχουν στατιστικά και δεδομένα που αφορούν την υγεία. Η καινοτομία της πλατφόρμας είναι πως έχουν αναπτυχθεί εξειδικευμένοι αλγόριθμοι που ενσωματώνουν πολλές διαφορετικές πηγές δεδομένων. Έτσι, στην περίπτωση που τα στοιχεία των επίσημων θεσμών αποκλίνουν μεταξύ τους (όπως στην περίπτωση της Ελλάδας), ειδικοί αλγόριθμοι συνυπολογίζουν αυτά τα στοιχεία για να εξάγουν αξιόπιστα αποτελέσματα.

Πηγή: University of Washington (UW Medicine)

Περισσότερα στη δημοσίευση: The burden of disease in Greece, health loss, risk factors, and health financing, 2000-16: an analysis of the Global Burden of Disease Study 2016. The Lancet.