“Μακάβριες Ιστορίες του Edgar Allan Poe κατά Σαρλ Μποντλέρ (Τόμος I)”

Γράφει ο Γιώργος Τρίγκας | 11 Δεκεμβρίου 2021

Μια ευχάριστη έκπληξη μας επιφύλαξαν οι εκδόσεις Οξύ για τη φετινή εορταστική περίοδο. Μόλις κυκλοφόρησαν οι Μακάβριες Ιστορίες του Edgar Allan Poe, του οποίου η ιστορική αξία είναι ανυπολόγιστη για τον κόσμο της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Πρόκειται για τον πρώτο τόμο αποτελούμενο από τα οκτώ πιο δημοφιλή διηγήματά  του όπως όμως αυτά αποδόθηκαν από τον Charles Baudelaire. Η συγκεκριμένη έκδοση περιέχει επίσης ένα επεξηγητικό δοκίμιο του διάσημου Γάλλου ποιητή σχετικά με τη ζωή και το έργο του Poe. Ο Baudelaire, χάρη στη σπινθηροβόλα μαγεία που τον διακατέχει, αποδίδει πιο λυρικά τον Poe μέσω της ιδιαίτερης ποιητικής του τεχνοτροπίας, εκμεταλλευόμενος στο έπακρο τα πλεονεκτήματα της γαλλικής γλώσσας. Αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό από την πολύ όμορφη ελληνική μετάφραση της Ιλέην Ρήγα, επειδή κατόρθωσε να μεταφέρει την ατμόσφαιρα ενός γεμάτο αρετές κείμενο μιας άλλης εποχής στο τώρα. Δύο ποιητικοί  κόσμοι, λοιπόν, δύο αδελφές ψυχές σαν βγαλμένες από μια παλιά παράδοση αποδίδονται υπό το βλέμμα της Ρήγα σε μια πανέμορφη σκληρόδετη κυκλοφορία, συνοδευόμενη από τη μοναδική εικονογράφηση του Benjamin Lacombe. Σημαντική κίνηση θα έλεγα, ήταν άλλωστε μια έκδοση που έλειπε από την πολιτεία των γραμμάτων της χώρας μας, απευθυνόμενη σε όσους αναγνώστες θέλουν να διαβάζουν λέξεις εμποτισμένες με αισθήματα, χρώμα, ενάργεια ακόμη και σκιές.      

Μπορεί να συναντάμε στα κείμενα του Poe όλα αυτά τα χαρακτηριστικά του ρομαντισμού, αυτό το τόσο δημοφιλές καλλιτεχνικό κίνημα του 19^ο αιώνα, αλλά το ύφος του δεν περιείχε ίχνος του υπέρμετρου στόμφου που συνήθως διακατέχει αυτή η γραφή. Ναι, έγραψε για τα ένστικτα, για τα εσωτερικά αισθήματα, για την άμεση γνώση που πρέπει να έχουμε με τον εαυτό μας, αλλά εξερεύνησε παράλληλα και τα ψυχικά θέματα που χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο: τον θάνατο, την αγάπη, τα όνειρα, την οδύνη, ακόμη και τη ματαιοδοξία. Σαν να ήταν εμπειρικός φιλόσοφος εξέτασε εξονυχιστικά τη σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου, όλα αυτά τα στοιχεία που κρύβουμε καλά και βαθιά μέσα μας, που ενώ τα γνωρίζουμε καλά, δεν αντέχουμε να τα αντιμετωπίσουμε. Χρησιμοποιώντας με διαφορετικό τρόπο τη γλώσσα, καθόρισε ένα ύφος αποτελούμενο από απλές και καθημερινές λέξεις, προκειμένου να εκφράσει πιο λεπτά τα νοήματα και τα συναισθήματα. Ο εκφραστικός του λόγος κέρδισε αμέσως την προσοχή των σημαντικότερων λογοτεχνών των αμερικάνικων γραμμάτων εκείνου του αιώνα όπως των Nathaniel Hawthorne, Herman Melville και Walt Whitman, όμως απορρίφθηκε από τον Ralph Waldo Emerson και τα γεμάτα φως κείμενά του. 

Αυτή την καλλιτεχνική ευαισθησία του θανάτου, την απόδοση του εσωτερικού δράματος και την απέχθεια για το κοινότυπο πρέπει να αναγνώρισε ο Baudelaire, και αποφάσισε τη μετάφραση του συνόλου του έργου του, προτείνοντας τον εντέλει σε μια ολόκληρη ήπειρο. Ο αγώνας για την εξιλέωση της ψυχής, εγκλωβισμένη από τις αδυναμίες της σε μια τετριμμένη εικόνα του περιβάλλοντος χώρου, έδωσε το έναυσμα για καινούργια ιδεολογικά και αισθητικά σχήματα.

Ο Baudelaire ανακάλυψε τον Poe το 1847 και τον θεώρησε αμέσως πνευματικό αδερφό του. Η συγκίνηση που ένιωσε, χάραξε για τα καλά την ευαίσθητη ψυχή του. Αυτός ο σκεπτόμενος άνθρωπος αποτελούσε ήδη μέρος της καλλιτεχνικής ζωής του Παρισιού, ήταν πάντα ενήμερος για την τρέχουσα επικαιρότητα συνεργαζόμενος ως κριτικός τέχνης με διάφορα περιοδικά. Η αξία της τέχνης, η ανάδειξη της ομορφιάς, η ενδοσκόπηση των προσωπικών συγκινήσεων, ακόμη και η αναγκαιότητα της κριτικής στην καθημερινή ζωή δημιουργούσαν εστίες κοινωνικού προβληματισμού μαζί με την ραγδαία εκβιομηχάνιση του γαλλικού τοπίου, τον πολιτικό αναβρασμό και το πεσιμιστικό κλίμα του Arthur Schopenhauer. Με αυτό τον τρόπο, ο Baudelaire βίωνε τον εξωτερικό κόσμο, τον χώρο, τον χρόνο και την αιτιότητα. Τα κείμενα του Poe υποθέτω ότι εμφανίστηκαν ως βάλσαμο στη ταραγμένη ζωή του, σαν να του προτάθηκε ένα χέρι βοηθείας, για να εξουδετερώσει τους όποιους καλλιτεχνικούς ενδοιασμούς του λόγω ενός στρεβλού συστήματος.   

Ο Poe όπως και ο Baudelaire καθιερώθηκαν στις συνειδήσεις του αναγνωστικού κοινού για τον τρόπο που διατυπώνουν τις ιδέες τους. Σκοπός τους δεν ήταν να γράψουν ωραία, αλλά να γράψουν σωστά. Και σ’ αυτή την επιδίωξη βοήθησαν οι γνώσεις τους από άλλους  χώρους των γραμμάτων. Με αυτό τον τρόπο ξεχώρισαν, δημιούργησαν ένα προσωπικό ύφος και παρουσίασαν διαφορετικά απ’ ότι συνηθιζόταν εκείνη τη περίοδο την αισθητική τους. Για να γίνω πιο εύκολα αντιληπτός, διαβάστε τη πρώτη πρόταση από το διήγημα «Η Πτώση του Οίκου των Άσερ» για να διαπιστώσετε τον λυρικό τόνο σε προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις, χρωματισμένες με μια απαισιοδοξία, ώστε να προϊδεάσουν ευκολότερα τη διάθεσή μας και να ταξιδέψουν τη σκέψη μας:

«Ολάκερη μια φθινοπωρινή μέρα, μια αιθαλώδη, σκοτεινή και ήσυχη μέρα, με τα σύννεφα να πέφτουν βαριά και χαμηλά στον ουρανό, είχα διασχίσει ολομόναχος με το άλογο μια παράξενa θλιβερή έκταση της επαρχίας, όταν επιτέλους, καθώς οι βραδινές σκιές πλησίαζαν, βρέθηκα μπροστά στη μελαγχολική Οικεία των Άσερ.» (σελ. 72)

During the whole of a dull, dark, and soundless day in the autumn of the year, when the clouds hung oppressively low in the heavens, I had been passing alone, on horseback, through a singularly dreary tract of country; and at length found myself, as the shades of the evening drew on, within view of the melancholy House of Usher. (E.A. Poe)
Pendant toute une journée d’automne, journée fuligineuse, sombre et muette, où les nuages pesaient lourd et bas dans le ciel, j’avais traversé seul et à cheval une étendue de pays singulièrement lugubre, et enfin, comme les ombres du soir approchaient, je me trouvai en vue de la mélancolique Maison Usher. (Charles Baudelaire)

Στιβαρός λογοτεχνικός λόγος, εξοικειωμένος με τα μεγάλα δημιουργήματα του παρελθόντος, ο οποίος μας φαίνεται ξεκάθαρα το περιεχόμενο της γραφής, μέσα από μια λιτή περιγραφή του περιβάλλοντος χώρου. Το μεγάλο προτέρημα του Poe έγκειται στο γεγονός της πλάσης μιας πλοκής χρησιμοποιώντας την ποιητική του φωνή. Την ίδια φιλοσοφία ακολούθησε απαράλλαχτα και ο Baudelaire, καθώς και η Ρήγα τώρα, μεταφράζοντας τις λέξεις όχι πάντοτε με τον ψυχρό φιλολογικό τρόπο, αλλά προσαρμοσμένο στην εκάστοτε εποχή, μεταφέροντας απαράλλακτο την αισθητική του εκάστοτε συγγραφέα. Έτσι, αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο η ομορφιά των κειμένων, είτε πρόκειται για το πρωτότυπο, είτε για το μεταφρασμένο, η μοναδική ιδιοσυγκρασία του δημιουργού, ενώ επιτυγχάνεται ταυτοχρόνως και ο στόχος της αξιόπιστης μετάφρασης. Είναι, νομίζω, συγκινητικό να αισθάνεται κανείς την ίδια έκφραση και ρυθμό σε διαφορετικές εποχές, απολαμβάνοντας έναν γραπτό λόγο που περικλείει μέσα τους όλες τις εκφάνσεις της λογοτεχνικής γραφής (λογοτεχνία, ποίηση, ακόμη και θέατρο).

Οι Μακάβριες Iστορίες του Edgar Allan Poe αποτελούν ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα που αξίζει να κοσμεί τις βιβλιοθήκες των αναγνωστών που έχουν διευρυμένη διαισθητικότητα και ευαισθησία. Και κακά τα ψέματα, είμαστε όλοι μας έτσι. Θα κουβαλάμε για πάντα μέσα μας έναν Poe ή έναν Baudelaire.

Τίτλος : Μακάβριες Ιστορίες του Edgar Allan Poe κατά Σαρλ Μποντλέρ

Μεταφραστής : Ιλέην Ρήγα

Συγγραφέας : Σαρλ Μποντλέρ

Εκδότης : Εκδόσεις Οξύ

Ημ. Έκδοσης : 29 Νοέμβριος 2021

Εξώφυλλο : Benjamin Lacombe

ISBN : 978960437399

Σελίδες : 200

Οπισθόφυλλο: Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε όπως δεν τον έχετε ξαναδεί! «Η δυστυχία είναι πολύπλευρη. Η αθλιότητα του κόσμου πολύμορφη. Κυριαρχεί στον μεγαλειώδη ορίζοντα σαν το ουράνιο τόξο που τα χρώματά του είναι το ίδιο ποικίλα – τόσο διακριτά κι όμως, κάποιες φορές, τόσο ενιαία μπλεγμένα. Να κυριαρχείς στον μεγαλειώδη ορίζοντα όπως το ουράνιο τόξο! Πώς γίνεται να αντλώ από την ομορφιά ένα είδος απέχθειας; Από ένα σύμβολο ενότητας και ειρήνης ένα ομοίωμα πόνου; Αλλά όπως στην ηθική το κακό είναι συνέπεια του καλού, στην πραγματικότητα, με τον ίδιο τρόπο, είναι η χαρά που γεννά τη θλίψη· είτε η ανάμνηση μιας περασμένης ευτυχίας προκαλεί την αγωνία του σήμερα, είτε οι ανησυχίες που έχουν τις ρίζες τους σε εκστάσεις που ίσως κάποτε να υπήρξαν.» Οι Εκδόσεις Οξύ προσφέρουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό το πρώτο μέρος της υπερπολυτελούς συλλογής διηγημάτων του Edgar Allan Poe, «Μακάβριες Ιστορίες», σε μετάφραση και επιμέλεια του ανθρώπου που τον σύστησε για πρώτη φορά στην Ευρώπη, τον Σαρλ Μποντλέρ. Η έκδοση έχει εικονογραφηθεί από τον διεθνούς φήμης, σούπερ σταρ, Γάλλο καλλιτέχνη Benjamin Lacombe. Ο πρώτος τόμος περιέχει οκτώ διηγήματα του Edgar Allan Poe, καθώς και ένα δοκίμιο του Σαρλ Μποντλέρ για τη ζωή και το έργο του αξεπέραστου Αμερικανού δημιουργού, που έθεσε τις βάσεις για την εξέλιξη τόσο των αστυνομικών διηγημάτων, όσο και του τρόμου και της φαντασίας στη λογοτεχνία.

ΠΗΓΗ: www.nyctophilia.gr