Ευρωπαϊκή Ταυτότητα: Από το Χάος στην Αναγέννηση

 23/09/2021

του Γιώργου Κουτσαντώνη* από την Ρήξη φ. 171

Ο Ρενάτο Κριστίν, καθηγητής φιλοσοφίας στην Τεργέστη, όταν σε συνέντευξή του το 2019, πριν ξεσπάσει η πανδημία, ρωτήθηκε: «Τι συμβαίνει με την Ευρώπη του 21ου αιώνα;», απάντησε κοφτά: «Κάποιοι πριόνισαν τις ρίζες της Ευρώπης και έτσι περάσαμε απ’ τον Κόσμο (Cosmos) στο Χάος (Chaos)».
Συμφωνούμε, μόνο κάποιος αποχαυνωμένος ή ωφελημένος προσωπικά απ’ αυτό το χάος, θα διαφωνούσε με τον Ιταλό. Όροι όπως: «κρίση», «παρακμή», «κατάρρευση», «νέο-φτωχοποίηση», «μεταναστευτικό», «ανασφάλεια», «Πολιτικό Ισλάμ», «τρομοκρατία» … έχουν παγιωθεί στο καθημερινό λεξιλόγιο των ευρωπαϊκών λαών και δεν αφορούν μόνο την οικονομία και τη γεωπολιτική, αλλά τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την ταυτότητά του συνολικά.
Ποιος από τους πολιτικούς ιθύνοντες και οργανικούς διανοούμενους της ευρωπαϊκής πορείας είναι σήμερα σε θέση να εξηγήσει τι σημαίνει Ευρωπαϊκή Ταυτότητα; Συνήθως ψελλίζουν όρους όπως «Ευρωπαίος Πολίτης» ή «Συνταγματικός Πατριωτισμός» που πλέον κάνουν κάθε νοήμονα να χαμογελάει ειρωνικά. Κανείς δεν τολμάει να μιλήσει για Ταυτότητα, γιατί σήμερα δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή ταυτότητα. Και δεν υπάρχει ευρωπαϊκή ταυτότητα, γιατί κάποιοι αποφάσισαν να συντρίψουν τα ευρωπαϊκά έθνη. Αυτοί οι «κάποιοι» βεβαίως δεν είναι αόρατα όντα του σκότους, αντιθέτως είναι οι γνωστοί τεχνοκράτες, γραφειοκράτες και πολιτικοί που εξέφρασαν όλο τον «φιλοευρωπαϊσμό» τους καταστρέφοντας συστηματικά τα εθνικά ριζώματα. Άνθρωποι που πίστεψαν τη θεωρία, παρεπόμενο του Διαφωτισμού, ότι τα έθνη είναι τεχνουργήματα που αν τους αλλάξει κανείς τις πολιτικές ρυθμίσεις (settings), τα συνετίσει οικονομικά και κοινωνικά, με ορθοπολιτικούς όρους, και τα πλημμυρίσει μετανάστες, τότε θα σχηματιστεί μια ενιαία και πρωτοποριακή οντότητα, σε θέση να πει στον υπόλοιπο κόσμο: «Με λένε Νέα Ευρώπη και είμαι…». Όμως τα έθνη (όταν είναι τέτοια) –κι όχι μόνον εκείνα με βαρύ πολιτισμικό φορτίο, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ελλάδα, κ.ά.– δεν είναι απλές μηχανές, ούτε αποθήκες ανθρώπων, αλλά ζωντανοί και διακριτοί οργανισμοί που δημιουργήθηκαν απ’ τους λαούς τους με ιδέες, έργα, τρόπους, αγώνες, θυσίες, κόπους … που είναι ακατανόητοι ή αμελητέοι για τους σύγχρονους ηγέτες του Βερολίνου και απολύτως άγνωστοι στο μέσο γραφειοκράτη των Βρυξελλών.
Καταλυτικά στοιχεία, για την εφαρμογή της παραπάνω θεωρίας, είναι η αυτομαστίγωση, συνέπεια του αισθήματος δυτικής ενοχής, ο δικαιωματισμός και ο ανθρωπισμός. Ένας «ανθρωπισμός» που ονομάζουμε καθεστωτικό-μαζικό, γιατί προωθείται κεντρικά, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζεται από στρατιές «οπαδών/ακτιβιστών», από ΜΜΕ, ΜΚΟ, ιδρύματα, οργανώσεις … που ενώ οι πρακτικές τους, πολύ συχνά, είναι πολεμικές, έχουν μεταμφιεστεί σε επαγγελματίες ειρηνιστές, δικαιοκρίτες, δημοκράτες και ανθρωπιστές. Πρόκειται για διοχέτευση μιας από τις αρχαίες έξεις του πολέμου, δηλαδή του καταστροφικού μίσους, όχι όμως προς κάποιον εξωτερικό εχθρό, αλλά προς κάθε τι το κοντινό και το οικείο. Ένα μίσος που τοποθετείται σε αντιπαράθεση με την ψυχική ανωτερότητα της άνευ όρων «αγάπης» για τον ξένο που είναι άγνωστος και βρίσκεται μακριά. Μπορεί βέβαια να αγαπηθεί και ο συμπατριώτης, αρκεί να μην είναι ο πολιτικός αντίπαλος που ανήκει στο καθεστώς του «άλλου». Ο «άλλος» είναι ο κακός και οπισθοδρομικός που αντιδρά στην «αναπόδραστη» πρόοδο, τη διάλυση των εθνών. Όταν βέβαια κάποιοι από τους αγωνιστές του Καθεστωτικού Ανθρωπισμού έρθουν κατά πρόσωπο με το αντικείμενο της ανθρωπιστικής τους λατρείας, το(ν) άγνωστο ξένο, τότε πολύ συχνά γίνεται και εκείνο(ς) πολιτικός τους αντίπαλος. Αυτό γιατί πολλές φορές στην καθημερινότητα δεν αντέχεται το πολιτισμικό χάσμα που χωρίζει τα αγαπητικά μέρη. Οι αφηρημένες ιδέες, περί ανοιχτών συνόρων και ανθρωπισμού, άνευ όρων και ορίων, στη βάση της αποικιοκρατικής ενοχής και όχι της πραγματικής αγάπης και των αντικειμενικών δυνατοτήτων, είναι μια κολοσσιαία απάτη που ωφελεί κάποιες οικονομικοπολιτικές ελίτ και διαφημίζεται από μια ορισμένη διανόηση και διασημότητες που ζουν πολύ μακριά από τα πεδία των πειραματισμών.
Το χάος που επικρατεί στην Ευρώπη οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στο μίσος που καλλιεργείται προς εαυτόν και στον μηδενισμό και δεν αφορά ακόμη την τυπική τάξη του κόσμου, αλλά την απονάρκωση των συνειδήσεων. Είναι ένα διανοητικό χάος που οδηγεί στην απώλεια της ταυτότητας –που είναι η ραχοκοκαλιά της τάξης– επομένως, αργά ή γρήγορα, θα οδηγήσει και στην τυπική (κοινωνική) αταξία. Η σημερινή Ευρώπη είναι αργοκίνητη, γραφειοκρατική, αδιάφορη και ανίκανη να διαβάσει την πραγματικότητα, ώστε να ορθοποδήσει με πρωτοβουλίες και ίδια δημιουργικότητα. Ταυτόχρονα, τα άτομα και επομένως οι λαοί –λόγω της φορτικής προπαγάνδας από τα ομογενοποιημένα ΜΜΕ και τις δομές της ΕΕ– δυσκολεύονται να εστιάσουν στα σημαντικά και στις προτεραιότητες, να κρίνουν αντικειμενικά την πραγματικότητα που φωνάζει ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, εμπρός στον κόσμο που αλλάζει συθέμελα, έχει παραδώσει τα όπλα και παρακμάζει γιατί χάνει τα θεμελιώδη του χαρακτηριστικά: αυτοκαθορισμό, διακριτότητα, θωράκιση από εξωτερικές απειλές και προσφορά ενός κοινού οράματος ικανού να συγκινήσει τον ευρωπαϊκό κόσμο. Επτακόσια χρόνια μετά τον θάνατο του Δάντη Αλιγκιέρι είναι ακόμη ελάχιστα τα σημάδια μιας νέας ευρωπαϊκής Αναγέννησης, όμως αυτά ακριβώς πρέπει να διαφυλαχθούν, πάση θυσία.

*Συντάκτης του ηλ. περιοδικού Resbublica.gr