Η Μυθολογία Κθούλου

του Μιχάλη Μώρου

Μυθολογία Κθούλου επικράτησε να χαρακτηρίζεται ο μύθος που έπλασε ο μεγάλος συγγραφέας της λογοτεχνίας φαντασίας και τρόμου, Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ (1890 – 1937). Στην παρουσίαση που ακολουθεί, δε θα σταθούμε στα βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα, αλλά σε μια περιληπτική περιγραφή της μυθολογίας του, ενώ ταυτόχρονα θα επιχειρήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε τους συμβολισμούς που κρύβονται μέσα σε αυτή.

Επειδή το εγχείρημα είναι δύσκολο, εξαιτίας της πολυπλοκότητας του μύθου και των δεκάδων διαφορετικών απόψεων, ελπίζω να μου συγχωρεθούν τυχόν παραλήψεις. Η παρουσίαση που ακολουθεί σκοπό έχει να εισάγει τον αναγνώστη που δεν έχει υπόψη του τη συγκεκριμένη μυθολογία, στο σκοτεινό κόσμο του Lovecraft, παρουσιάζοντας σε πολύ γενικές γραμμές τα κυριότερα συνθετικά της στοιχεία και το περίγραμμα του Μύθου που ενέπνευσε γενιές συγγραφέων του φανταστικού και επηρέασε και εξακολουθεί να επηρεάζει τη φανταστική τέχνη σε τεράστιο βαθμό. Διηγήματα, παιχνίδια ρόλων και στρατηγικής, κινηματογραφικές ταινίες και πολλά άλλα, έχουν μέσα τους ανεξίτηλη τη σφραγίδα του μεγάλου Lovecraft και του Μύθου των Μεγάλων Παλαιών.

Ο μύθος των Μεγάλων Παλαιών

Υπάρχει μια φυλή στο εξώτερο διάστημα, που αποτελείται από φρικτά όντα μιας αλλοπρόσαλλης βιολογίας. Τα όντα αυτά, που ονομάζονται Μεγάλοι Παλαιοί, αποίκησαν πολλούς πλανήτες, ένας από τους οποίους ήταν και η Γη. Ήρθαν ως εδώ, εκατομμύρια χρόνια πριν την εμφάνιση του ανθρώπου, πετώντας με τις τεράστιες φτερούγες τους και έχτισαν πολιτείες τιτανικές στην Ανταρκτική και στα βάθη της θάλασσας, με τη βοήθεια των φρικτών Σογγώθ, πλασμάτων χωρίς νου που έχουν τη μορφή τεράστιας συγκέντρωσης πρωτοπλασμαστικών φυσαλίδων.

Οι Μεγάλοι Παλαιοί ξεκίνησαν πολέμους με τα Σογγώθ, που ξέφυγαν από τον έλεγχό τους και με άλλες φυλές όντων που ήρθαν από το Διάστημα, όπως με τους Μι Γκο, καθώς επίσης και οι Τρομεροί Χιονάνθρωποι των Ιμαλάϊων. Το αποτέλεσμα αυτών των πολέμων ήταν να περιοριστεί ο χώρος εξάπλωσης των Μεγάλων Παλαιών και πολλές από τις πολιτείες τους να ερημώσουν αν και αυτοί δε χάθηκαν.

Μερικοί από τους Μεγάλους Παλαιούς λατρεύτηκαν ως Θεότητες, τόσο στη Γη όσο και σε άλλους πλανήτες αλλά επειδή ως οντότητες ήταν εξαιρετικά κακόβουλες, οι Πρεσβύτεροι Θεοί τους εξόρισαν μακριά, σε άλλες διαστάσεις, όπου περιμένουν υπομονετικά να έρθουν τα Άστρα στη σωστή τους θέση, για να ανοίξουν οι πύλες της φυλακής τους και να γυρίσουν ξανά.
Σε αυτό το σημείο υπάρχει κάτι που πρέπει να θίξουμε. Σε κάποια σημεία Μεγάλοι Παλαιοί ονομάζονται το σύνολο των θεοτήτων της μυθολογίας Κθούλου και σε κάποια άλλα υπάρχει διαχωρισμός. Συγκεκριμένα, θεότητες μικρότερης δύναμης ονομάζονται Μεγάλοι Παλαιοί (ανάμεσά τους ο περίφημος Κθούλου), ενώ οι Εξώτεροι Θεοί, όπως ο Αζαθώθ, Ο Γιογκ Σοθώθ, ο Νυαρλαθοτέπ και άλλοι είναι Θεοί κοσμικής κλίμακας και πολύ μεγαλύτερης δύναμης.
Υπάρχουν ανάμεσά μας τάγματα που λατρεύουν τις σκοτεινές αυτές θεότητες μέσα από φρικτές τελετές που διαστρέφουν το νου των ανθρώπων. Η επικοινωνία γίνεται κυρίως μέσα από τα όνειρα και η ενασχόληση των ανθρώπων με τη λατρεία των Μεγάλων Παλαιών είναι καταστροφική για αυτούς είτε λατρεύουν κάποιους από τους μικρούς Θεούς είτε τους Εξώτερους.

Οι Θεοί αυτοί, όμως, παρά το γεγονός ότι έχουν τεράστια δύναμη, δεν είναι ανίκητοι. Άλλωστε, σε ξεχασμένα χρόνια, νικήθηκαν από τους Πρεσβύτερους Θεούς και εξορίστηκαν, σε διάφορα διηγήματα όμως εμφανίζονται ευάλωτοι σε τελετουργίες, ακόμα και σε ανθρώπινα όπλα.

Αυτό είναι, σε πολύ γενικές γραμμές το πλαίσιο της Μυθολογίας Κθούλου. Ας περάσουμε τώρα στις θεότητες που απαρτίζουν το Λαβκραφτικό Πάνθεον.

Το Πάνθεο της Μυθολογίας Κθούλου

Αζαθώθ: Ο ύψιστος Θεός της μυθολογίας, περιγράφεται ως δαιμονικός σουλτάνος αλλά και ως τυφλός και ηλίθιος Θεός, που στέκεται στη μέση του πυρηνικού χάους και τον νανουρίζει ο ήχος από καταραμένα τύμπανα και μονότονους αυλούς.

Γιογκ Σοθώθ: Συγκυβερνήτης, μαζί με τον Αζαθώθ, ο Γιογκ Σοθώθ είναι ο φύλακας στο κατώφλι, ο Θεός που βρίσκεται παντού στο χώρο και στο χρόνο. Η συνηθισμένη του μορφή είναι ένα κολοσσιαίο συνονθύλευμα από φυσσαλίδες.

Νυαρλαθοτέπ: Είναι ο Αγγελιοφόρος των Θεών, που λέγεται επίσης και Έρπον Χάος, Μαύρος Άνθρωπος και φλεγόμενο μάτι με τρεις λοβούς. Παρουσιάζεται κυρίως μέσα στα όνειρα και έχει τη μορφή ενός κομψού, λεπτού άντρα, είναι όμως κακόβουλος και αρέσκεται στο να εξαπατά τα θύματά του.

Σουμπ Νιγκουράθ: Λέγεται και Μαύρη Αίγα των Δασών με τα χίλια νεογνά, γιατί αρκετές φορές εμφανίζεται με αυτή την όψη, ενώ μπορεί και να εμφανιστεί με τη μορφή ενός καταραμένου μαύρου σύννεφου. Ονομάζεται επίσης και Νύφη του Ακατανόμαστου.

Κθούλου: Δεν ανήκει στους Εξώτερους Θεούς αλλά στους ελάσσονες Μεγάλους Παλαιούς. Η όψη του είναι φρικτή και βρίσκεται βυθισμένος στην πόλη της Ρ’λυέ, κάπου στον Ειρηνικό Ωκεανό, όπου κοιμάται κι ονειρεύεται, επικοινωνώντας με τους ανθρώπους μέσα από τα όνειρα. Έχει τη μορφή ενός χταποδόμορφου ειδεχθούς όντος με μεγάλες φτερούγες και μεμβράνες ανάμεσα στα δάχτυλα. Θεωρείται ως ο Αρχιερέας των Εξώτερων Θεών.

Αυτοί είναι οι σπουδαιότεροι Θεοί του Λαβκραφτικού Πανθέου, με τον Αζαθώθ και τον Γιογκ Σοθώθ να αποτελούν τους κυβερνήτες τους. Ωστόσο, διάφοροι άλλοι συγγραφείς που εμπνεύστηκαν από το μεγάλο συγγραφέα του φανταστικού, επινόησαν δικές τους θεότητες και τις σύνδεσαν με το Μύθο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι Χαστούρ (εξόριστος στον Αλντεμπαράν αλλά σχετικά φιλικά διακείμενος στους ανθρώπους), Ο Τσαθόγγουα με τη μορφή ενός τεράστιου βατράχου, ο Λλοϊγκόρ, Ο Νταγκόν και η Ύδρα, που ανήκουν στους περίφημους Αβυσσαίους και πολλές άλλες θεότητες ήσσονος σημασίας σε σύγκριση με τους Εξώτερους Θεούς. Όλοι αυτοί οι ελάσσονες θεοί αποτελούν τη συνοδεία των Μεγάλων Θεών και τελούν υπό την προστασία τους.

Τα απαγορευμένα βιβλία της Μυθολογίας

Ο Lovecraft εισήγαγε στη Μυθολογία του φανταστικά βιβλία, τα οποία αποτελούν βασικά συστατικά του Μύθου. Μίλησε δε για αυτά τα βιβλία με τόσες λεπτομέρειες και μυστήριο, που πολλοί αναγνώστες θεώρησαν πως πρόκειται για πραγματικά απόκρυφα βιβλία και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έψαξαν να τα βρουν σε βιβλιοπωλεία. Μάλιστα, κυκλοφόρησαν και ορισμένα από αυτά αλλά είναι σίγουρο πως δεν πρόκειται για τα “αυθεντικά” –αφού είπαμε πως δεν υφίστανται– αλλά για έργα άλλων που θέλησαν να συνεισφέρουν στο Μύθο ή προσπάθησαν απλά να επωφεληθούν από τη μεγάλη ζήτηση του κόσμου.

Το σημαντικότερο και πλέον μυστηριώδες όλων είναι το περίφημο Νεκρονομικόν, που κάνει την εμφάνισή του σε αρκετά διηγήματα. Σύμφωνα με το Μύθο, το Νεκρονομικόν το έγραψε ένας παράφρονας Άραβας, ο Αμπντούλ Αλχαζρέντ, ο οποίος είχε επισκεφτεί την περίφημη πόλη Ιρέμ των Κιόνων, βαθιά μέσα στην έρημο, μια καταραμένη πόλη που κατοικούσαν τα Γκουλ. Ο ίδιος ο Lovecraft λέει σχετικά με το Νεκρονομικόν, ότι το αρχικό του όνομα ήταν Al Azif, όπου azif είναι η λέξη που προσδιορίζει το νυχτερινό βόμβο των εντόμων, ο οποίος ταυτίζεται τελικά με το ουρλιαχτό των Δαιμόνων. Ο Αλχαζρέντ έζησε περίπου τον 7ο μ.Χ. αιώνα, πέρασε τη ζωή του γυρνώντας σε διάφορα μυστικιστικά μέρη της Αραβίας και έμεινε δέκα ολόκληρα χρόνια μόνος του σε φοβερές ερήμους. Γυρνώντας κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη Δαμασκό, έγραψε το Αλ Αζίφ και για το θάνατό του υπάρχει η παράδοση ότι κατασπαράχθηκε στη μέση της Αγοράς της Δαμασκού από ένα αόρατο τέρας.

Υπάρχει η φήμη ότι σε μυστικές κρύπτες βρήκε τα χαμένα χρονικά από μια φυλή παλιότερη από την ανθρωπότητα και ίσως σε μεγάλο βαθμό αυτά να αποτελούν το υλικό για το Νεκρονομικόν. Όμως, γιατί είναι τόσο φοβερό αυτό το βιβλίο, που μπορεί να προκαλέσει παραφροσύνη σε όποιον το διαβάσει;

Καταρχήν, το ίδιο το όνομα του βιβλίου μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα. Μπορεί να αποτελεί μια πραγματεία πάνω στους νόμους των Νεκρών ή πάνω στα Νεκρά ονόματα. Υπονοείται, όμως, ότι περιέχει τις γνώσεις για τους Μεγάλους Παλαιούς, τα ονόματά τους, τις επικλήσεις στις οποίες υπακούουν και τις σφραγίδες τους. Ο Lovecraft, αφού μας κάνει μια λεπτομερή αναφορά στην τύχη του βιβλίου μετέπειτα, λέγοντας ότι μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Θεόδωρο Φιλέτα, έναν Βυζαντινό λόγιο και έπειτα διαδόθηκε στην Ευρώπη και κυνηγήθηκε λυσσαλέα, μας αποκαλύπτει ένα μικρό δίστιχο, που παραμένει εξαιρετικά διάσημο σε ολόκληρη την ιστορία της φανταστικής λογοτεχνίας:

That is not dead which can eternal lie,
and with strange aeons, even Death may die

Έκτοτε, το Νεκρονομικόν βρίσκεται σε περιορισμένα αντίτυπα σε ειδικές συλλογές και είναι και στα χέρια όλων εκείνων που, όπως ο συγγραφέας του, λατρεύουν τον Αζαθώθ και τον Γιογκ Σοθώθ. Τυχαία καμιά φορά το διαβάζουν και απλοί άνθρωποι και οι συνέπειες επάνω τους είναι τρομακτικές, γιατί το βιβλίο αυτό έχει μια ξεκάθαρα “δαιμονική” επίδραση σε όποιον το διαβάζει.

Θα μπορούσα να γράψω ολόκληρες σελίδες σχετικά με το Νεκρονομικόν, την ιστορία του, τους συμβολισμούς και τους παράξενους συσχετισμούς του αλλά κάτι τέτοιο θα ξέφευγε από τα όρια ενός άρθρου. Πάντως ως μύθος είναι τόσο καλά δομημένος και εμπλουτισμένος με πολλά στοιχεία αληθοφάνειας που δεν είναι να απορεί κανείς γιατί ορισμένοι νομίζουν ότι ένα τέτοιο βιβλίο δεν αποκλείεται και να υπάρχει.

Ένα άλλο βιβλίο που εισήγαγε ο Lovecraft στη Μυθολογία του είναι τα Πνακοτικά Χειρόγραφα. Κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια από ποιον γράφτηκαν αλλά η χρονολόγησή τους τα τοποθετεί σε προανθρώπινες εποχές. Δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί όλα, πάντως διηγούνται την ιστορία εξωγήινων οντοτήτων που κατοικούσαν στη Γη πριν την έλευση του ανθρώπου, εξαιτίας μιας σειράς διαπλανητικών πολέμων που τα ανάγκασαν να αναζητήσουν καταφύγιο στον πλανήτη μας. Εκεί γίνεται αναφορά και σε μια εξωγήινη οντότητα που ονομάζεται Τσαθόγγουα.

Ένα άλλο μυστηριώδες βιβλίο είναι το χειρόγραφο Βόινιτς, το οποίο πραγματικά υπάρχει και είναι εξαιρετικά περίεργο. Το χειρόγραφο αυτό ανακαλύφθηκε το 1912 στην Ιταλία και ακόμα δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Το παράξενο δεν είναι μόνο η άγνωστη γλώσσα του αλλά και τα μυστηριώδη σχέδιά του, που εικονίζουν άγνωστα φυτά και ανθρώπινα σώματα, ενώ μερικά άλλα μοιάζουν σα να είναι ιδωμένα μέσα από μικροσκόπια, κάποια άλλα μοιάζουν με αστρονομικά ή αστρολογικά σχέδια, χωρίς τίποτε όμως από αυτά να είναι βέβαιο.

Στον Λαβκραφτικό κύκλο ανήκουν και άλλα φανταστικά βιβλία όπως περιγράφηκαν από άλλους συγγραφείς. Ανάμεσά τους είναι το Liber Ivonis, που λέγεται επίσης και Peri ton Eibon, τα Επτά Απόκρυφα Βιβλία του Χσαν, το Ακατανόμαστες Λατρείες και άλλα.

 Η Φανταστική Γεωγραφία του Lovecraft

Στο έργο του Lovecraft συναντάμε μια γεωγραφία παράξενη, στην οποία πολύ συχνά εκτυλίσσονται οι ιστορίες του. Ανάμεσά τους είναι το Άρκαμ, μια υποτιθέμενη τοποθεσία στη Μασαχουσέτη και το Ντάνγουιτς, ένα χωριό για το οποίο έγραψε το εκπληκτικό διήγημα Ο τρόμος του Ντάνγουιτς, όπου κάνει την εμφάνισή του ο τρομερός Γιογκ Σοθώθ. Σημαντικό ρόλο παίζει το επίσης φανταστικό Πανεπιστήμιο του Μισκατόνικ, στο οποίο φαίνεται πως φυλάσσεται ένα αντίγραφο του Νεκρονομικόν, ενώ το Ίνσμουθ, ένα φανταστικό
παραθαλάσσιο χωριό, είναι ο τόπος όπου επιβιώνει η παράξενη λατρεία των Αβυσσαίων.

Εκτός όμως από αυτά τα μέρη, υπάρχουν και άλλοι κόσμοι, ακόμα πιο παράξενοι. Η Ρ’λυε, η βυθισμένη στον Ειρηνικό πόλη στην οποία κοιμάται ο Κθούλου, η Καντάθ, η ονειρική πολιτεία στην οποία ζουν οι Μεγάλοι Παλαιοί, ο σκοτεινός πλανήτης Γιογγώθ και ο Σαγγάι, που αποτελούν ορμητήρια των Παλαιών, η χαμένη πόλη των Παλαιών στην Ανταρκτική, η Ιρέμ των Κιόνων στην έρημο της Αραβίας, η καταραμένη Μναρ, η Ούλθαρ με τις ιερές γάτες, η Σελεφαΐς, το φριχτό υψίπεδο του Λενγκ με το αποτρόπαιο μοναστήρι και τον εφιαλτικό μοναχό και κυριολεκτικά δεκάδες άλλες τοποθεσίες.

Η τεχνική του Lovecraft

Εκείνο που διαπιστώνει κανείς με το που διαβάζει κάποιο από τα διηγήματα του συγγραφέα, είναι το δημοσιογραφικό στυλ γραφής. Ο Lovecraft περιγράφει τα γεγονότα με τον ίδιο τρόπο που θα το έκανε και ένας ρεπόρτερ. Συνήθως χρησιμοποιεί τον πλάγιο λόγο και αποφεύγει τους διαλόγους, δίνοντας μια τάση αποστασιοποίησης από τη διήγησή του. Χρησιμοποιεί επίσης αρχαίους τύπους λέξεων και νεωτερισμούς, που όλες μαζί δίνουν μια υποβλητικότητα στη διήγησή του και ένα ύφος αμίμητο.

Οι ήρωές του είναι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, που τυχαία ανακαλύπτουν κάποια γνώση που καλύτερα θα ήταν να έμενε κρυμμένη. Τότε, αδύναμοι να φέρουν το φορτίο αυτό, γίνονται θύματα στα σχέδια των Μεγάλων Παλαιών, για τους οποίους οι άνθρωποι δεν είναι τίποτε άλλο από ασήμαντα πλάσματα. Κάποιοι άλλοι ήρωες, όπως ο Τσαρλς Ντέξτερ Γουόρντ, διψούν για γνώση και επίσης την πληρώνουν ακριβά, ενώ οι ερευνητές της Ανταρκτικής τυχαία έρχονται σε επαφή με τον απίστευτο τρόμο των Βουνών της Τρέλας.

Με την εισαγωγή φανταστικών βιβλίων και τοποθεσιών, καθώς και με την παράθεση υπαρκτών βιβλίων, μελετών και ονομάτων, ο Lovecraft πετυχαίνει να δημιουργήσει μια εκπληκτική ατμόσφαιρα αληθοφάνειας, η οποία υποβάλει τον αναγνώστη πως όλα αυτά που περιγράφονται μπορεί όντως να έχουν συμβεί. Οι ήρωές του άλλωστε, όπως ήδη έχουμε πει, δεν είναι εξωπραγματικές προσωπικότητες. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, δεν είναι ατρόμητοι, φοβούνται –παραλύουν από το φόβο– γίνονται αλλόφρονες και υστερικοί και είναι συνήθως άντρες.

Η ύπαρξη αντρών στα έργα του Lovecraft έκανε μερικούς μελετητές του να αναρωτηθούν για τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε τις γυναίκες. Στα έργα του οι γυναίκες παίζουν δευτερεύοντα ρόλο και παρουσιάζονται συνήθως ως άβουλα και μερικές φορές ως ανόητα πλάσματα, όπως για παράδειγμα στον Τρόμο του Ντάνγουιτς. Ίσως αυτό να υποδηλώνει κάποιον μισογυνισμό εκ μέρους του.

Οι θεοί της μυθολογίας του έχει ειπωθεί ότι εκφράζουν στην πραγματικότητα τους καθημερινούς τρόμους, το άγχος και την αβεβαιότητα της ζωής που έρχονται από τις Εξώτερες Σφαίρες, με λίγα λόγια στην ουσία από τον ίδιο του τον εαυτό, από το Υποσυνείδητο. Ο άνθρωπος είναι ασήμαντος και σχεδόν αδύναμος μπροστά σε όλα αυτά, δεν είναι το κέντρο του Σύμπαντος ούτε αυτός ούτε ο πλανήτης στον οποίο ζει. Αλλά και οι ίδιοι οι Θεοί, δεν είναι ανίκητοι και απρόσβλητοι. Νικήθηκαν κάποτε από τους Πρεσβύτερους Θεούς, αλλά είναι επίσης ευάλωτοι σε ξόρκια και μαγικές τελετές, στο φως, ακόμα και σε ανθρώπινα όπλα. Όπως και να έχει το πράγμα, όμως, οι Θεοί απλά χάνουν μια μάχη και όχι τον πόλεμο. Είναι μοιραίο να ελευθερωθούν από τις εξωδιαστατικές φυλακές τους, όταν τα άστρα έρθουν στη σωστή τους θέση και θα περπατήσουν ξανά στη Γη που τους ανήκει, αφού πρώτοι εκείνοι βάδισαν επάνω της, πολύ πριν τους ανθρώπους…

ΠΗΓΗ: fantasia - portal.blogspot.com