Η.Ρ. Lovecraft: Ο αληθινός άρχοντας του κοσμικού τρόμου!

08/01/2019

 

 Ο Ηοward Phillips Lovecraft, όπως είναι και το πλήρες όνομα του, είναι ένας από τους μεγαλύτερους και γνωστότερους συγγραφείς του υπερφυσικού/φανταστικού. Η φήμη αυτή δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε αστήριχτη. Μπορεί το έργο του να μην είδε την αναγνώριση που του άξιζε όσο αυτός ζούσε, στην πορεία όμως όχι μόνο δικαιώθηκε, αλλά επηρέασε δεκάδες δημιουργούς, τόσο στην λογοτεχνία, όσο και σε όλες τις τέχνες, από τον κινηματογράφο μέχρι τα comics…

Ας πάρουμε τα πράγματα όμως από την αρχή. Ο Η.Ρ. Lovecraft γεννήθηκε στις 20 Αυγούστου του 1890 στο Providence του Rhode Island, μια περιοχή που ο ίδιος ερωτεύτηκε παράφορα και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον μετέπειτα χαρακτήρα του. Η αποικιακή ατμόσφαιρα της μεγαλοαστικής περιοχής έπεισε τον νεαρό πως ήταν ένας παραδοσιακός Βρετανός αριστοκράτης, παρά την  πολύ κακή οικονομική κατάσταση της οικογένειας του και του ίδιου αργότερα. Ταυτόχρονα όμως, το γεμάτο φαντασία μυαλό του κοίταζε τα δάση της περιοχής και σχημάτιζε φρικιαστικές εικόνες κάποιας αρχαίας μυσταγωγίας. Η φύση, και ειδικότερα η αλλοίωση της, θα έπαιζε μεγάλο ρόλο στο έργο του…

Μόλις τριών ετών ο πατέρας του φεύγει από το σπίτι, για να φιλοξενηθεί σε ψυχιατρικό ίδρυμα (όπου και θα τον βρει ο θάνατος 5 χρόνια αργότερα). Το  γεγονός  τον άφησε έρμαιο μιας υπερπροστατευτικής και νευρωτικής μητέρας, η οποία τον έκλεισε στο σπίτι για να τον προστατέψει από κάποιους αόρατους κινδύνους.  Η τύχη αυτή σημάδεψε ανεξίτηλα όχι μόνο τις σχέσεις του με τις γυναίκες, αλλά και την ψυχοσύνθεση του. Φιλάσθενος και αντικοινωνικός ο ίδιος βρήκε παρηγοριά  στην οικογενειακή βιβλιοθήκη καταβροχθίζοντας Έλληνες κλασσικούς, αλλά και τόνους γοτθικής λογοτεχνίας. Για να αποφύγει τους δικούς του δαίμονες, έφτιαξε άλλους, χειρότερους τρόμους, πέρα από αυτά που έβλεπαν και καταλάβαιναν οι άνθρωποι. Αρχαία και ταυτόχρονα σύγχρονα μυστήρια, απρόσωπους ιπτάμενους επισκέπτες από τα άστρα…

Oι συγγραφείς που τον επηρέασαν ήταν πολλοί, από τον Όμηρο μέχρι τον Olaf Stapledon.  Δύο όμως ήταν οι μεγαλύτερες λογοτεχνικές επιδράσεις στο στυλ γραφής αλλά και στην προσωπικότητα του Lovecraft. Η πρώτη ήταν η επαφή με τον Edgar Allan Poe. Η σκοτεινή, κρυπτική ατμόσφαιρα, η τραγωδία της απώλειας αλλά και η κυριαρχία του αναπόφευκτου θανάτου γοήτεψαν τον  Lovecraf σε τεράστιο βαθμό. Οι  μέτριες (στη καλύτερη) ποιητικές προσπάθειες του νεαρού συγγραφέα είναι ουσιαστικά ένας φόρος τιμής στο έργο του διάσημου ποιητή. Η σημερινή τους ανάγνωση αξίζει μόνο και μόνο γιατί εκεί είναι που κάνουν την εμφάνιση τους ξεκάθαρα τα στοιχεία που αργότερα  θα κυριαρχήσουν στο πιο ώριμο πεζογραφικό έργο του Lovecraft: η περιγραφική ατμόσφαιρα, το στοιχείο του αποτροπιασμού και της φρίκης.

Η ώθηση για την δημιουργία μιας δική του μυθολογίας προήλθε από έναν άλλο συγγραφεά, λιγότερο γνωστό στην Ελλάδα, τον Lord Dunsany. Στο έργο του «Οι θεοί της Πεγκάνα» οι μυστηριώδεις θεοί που κάνουν την εμφάνιση τους έχουν ελάχιστη σχέση τόσο ηχητικά, όσο και μορφολογικά με κάτι που είχαμε δει στο παρελθόν. Αυτή η απόκοσμη, απάνθρωπη αίσθηση, εντυπωσίασε για πάντα τον  Lovecraft και αποτέλεσε την τεχνική βάση για τις δικές τους δημιουργίες. Επιπλέον από τον Ιρλανδό ευγενή πήρε την μουσικότητα της γλώσσας, καθώς και τις μαγευτικές περιγραφές.

Κάτω από την επιρροή αυτών των δύο ο Lovecraft έγραψε και τα πρώτα ουσιαστικά έργα του. Τα διηγήματα «Ο τύμβος» (1917) , «Πέρα απ’ τις πύλες του ύπνου» , «Η κατάρα που χτύπησε τη Kαρνάθ»,  «Η περίπτωση του Ρούντολφ Κάρτερ» και «Το άσπρο καράβι» (1919) αντηχούν την ονειρική του Ιρλανδού λογοτέχνη, όπως και τα  διηγήματα του επόμενου έτους, του 1920, τα οποία είναι «Οι γάτες της Ουλθάρ», «Σελεφαΐς» (προσωπικό αγαπημένο), το «Από πέρα», «Η προσωπογραφία στο σπίτι»,  το εξαιρετικό «Ο ναός»  αλλά και τα «Ο τρομερός γέρος» και «Το δέντρο». Στα έργα αυτά μπορεί να μην έχουμε ακόμα τις δαιδαλώδεις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και θεών, μεταξύ τρόμου και δέους, που διαμορφώνονται αργότερα, ούτε τη βαθιά φιλοσοφική διάσταση των έργων που θα ακολουθήσουν. Χαιρόμαστε όμως τη ρωμαλέα γλώσσα και τις λυρικές περιγραφές.

Όλα αυτά θα αλλάξουν όμως το 1921, έτος όπου πραγματικά ο  Lovecraf ενηλικιώνεται ως συγγραφέας. Τότε γράφει το «Η μουσική του Έριχ Ζαν», ένα προσωπικό αντίο στο λογοτεχνικό του παρελθόν και έπειτα καταπιάνεται οριστικά με τη δημιουργία του δικού του κόσμου, των προσωπικών του δαιμόνων αλλά και όλων των στοιχείων εκείνων που θα διαμορφώσουν τα στοιχεία αυτά σε μυθολογία και θα τα ενοποιήσουν. Είναι η χρονιά που κάνει την εμφάνιση του το «Η καταραμένη πόλη»  όπου για πρώτη φορά ακούμε για το καταραμένο βιβλίο του χάους, το Νεκρονομικόν και τον παρανοϊκό συγγραφέα του, τον Αμπντούλ  Αλχραζέντ. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1926  θα δημιουργηθεί και το «Κάλεσμα του Κθούλου», το γνωστότερο έργο του. Μαζί με αυτό έρχεται και η οριστική αλλαγή του ύφους του. Τον λυρισμό  διαδέχεται το ψυχρό, σχεδόν δημοσιογραφικό, στυλ που δημιουργεί την ψευδαίσθηση της αληθοφάνειας, αλλά και την απόκοσμη ατμόσφαιρα και την  αίσθηση φρίκης στην οποία πραγματικά ήταν αξεπέραστος ο Lovecraft. Αυτή η έντονα παραγωγική περίοδος συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της ζωής του. Από τα έργα που έγραψε τότε ξεχωρίζουν τα «Ο ψιθυριστής του σκοταδιού»,  το «Η σκιά πάνω απ’το Ίνσμουθ» και το μόνο του μυθιστόρημα «Στα βουνά της τρέλας» (αμφότερα το 1931). Αξίζει επίσης να ξεχωρίσουμε το μοναδικό του διήγημα επιστημονικής φαντασίας, το «Στους τοίχους της Έριξ» (1935). Η μυθολογία Κθούλου κλείνει το κύκλο της για τον δημιουργό την ίδια χρονιά, με το «Ο κυνηγός του σκοταδιού». Ο θάνατος θα τον βρει 2 χρόνια αργότερα, από καρκίνο του λεπτού εντέρου, αποτέλεσμα της φτώχειας και των κακών συνθηκών ζωής.

Τα ώριμα έργα του Lovecraft  χαρακτηρίζονται από  μία σκληρή, σχεδόν μηδενιστική αντίληψη για την ζωή και τους ανθρώπους, μία βαθιά τάση αμφισβήτησης του πως βλέπουμε τον κόσμο. Για τον ίδιο ο κόσμος που ζούμε είναι κάτι όχι μόνο εφήμερο, αλλά και ασήμαντο. Υπάρχουν εκεί έξω χιλιάδες πράγματα που όχι μόνο δεν μπορούμε να τα καταλάβουμε, αλλά αν προσπαθούσαμε, τότε πραγματικά θα τρελαινόμασταν. Ωστόσο αυτή η προοπτική δεν τρομάζει τον δημιουργό. Επιμένει να κοιτάει το άπειρο, να πηγαίνει μέχρι το άκρο του σύμπαντος και να γυρίζει πίσω, με την ίδια ψυχραιμία που θα αντιμετώπιζε ένας gentleman  το απογευματινό τσάι . Γιατί όντως ο Lovecraft ήταν gentleman και το τέλος του κόσμου και της λογικής ήταν το δικό του τσάι, η δική του καθημερινότητα.

Μαζί με αυτή την λογική ο συγγραφέας μας φέρνει ένα πλήθος στοιχείων που επαναλαμβάνονται στα έργα του και δημιουργούν το Lovecraft-ικό σύμπαν: Το  Νεκρονομικόν ή Αλ-Αζίφ,  που έχει την δική του ιστορία και διαδρομή, αλλά και τα  Πνακοτικά Χειρόγραφα, Τα Εφτά Απόκρυφα Βιβλία του Χσαν και Οι Ψαλμοί των Ντολ. Επιπλέον δημιούργησε μια δική του γεωγραφία, είτε αυτή ήταν η χαμένη πόλη της Ρ’ιλιέ, της φυλακής του Κθούλου με την μη-Ευκλείδεια αρχιτεκτονική και το Οροπέδιο του Λενγκ, είτε το λιμάνι του Ίνσμουθ αλλά και το  Άρκαμ, Κίνγκσπορτ, Ντάνγουιτς, καθώς και το Πανεπιστήμιο Μισκατόνικ. Όλα αυτά είναι το πλαίσιο που εξελίχθηκαν οι ιστορίες του, το εφαλτήριο του για το ταξίδι στα σκοτεινά άστρα. Εκεί συνάντησε τους Μεγάλους Παλαιούς, τις φρικιαστικές οντότητες που εποφθαλμιούσαν την Γη και την επιστροφή στο φυσικό κόσμο μετά την ήττα τους από τους Πρεσβύτερους Θεούς, οι οποίοι εγκατέλειψαν τα λάφυρα της νίκης. Από τους Παλαιούς φριχτότερος στέκεται ο Άζαθοθ, που κοιμάται στο κέντρο της πραγματικότητας, ενώ σαν αγγελιοφόρο του έχει τον άμορφο Νυαρλαθοτέπ, το έρπον χάος… Το υπόλοιπο πάνθεο αποτελούν η Σαμπ-Νίγκουραθ, η μαύρη Αίγα των Δασών με τα Χίλια Νεογνά,  ο φύλακας και η πύλη του χάους, ο Γιογκ Σοθώθ αλλά και ο πιο διάσημος όλων, ο Κθούλου. Αυτές, αλλά και πολλές άλλες είναι οι φρίκες που παραμονεύουν πίσω από τις σκιές και το διάστημα για τον Lovecraft.

Ο Lovecraft, παρά το τεράστιο ταλέντο του, δεν κατάφερε να βρει την αναγνώριση που του άξιζε όσο ζούσε. Ο ίδιος, θεωρώντας την λογοτεχνία λειτούργημα, αρνήθηκε να πουλήσει τις ιστορίες του σε περιοδικά και ο δύσκολος και στρυφνός χαρακτήρας του δεν κατάφερε και πολλά στο να τον κάνει συμπαθή στους κύκλους των εκδόσεων. Εξέδωσε μόλις ένα βιβλίο όσο ζούσε, ενώ πέθανε κυριολεκτικά στην ψάθα, γνωστός σε ένα στενό κύκλο φίλων. Εδώ όμως είναι η στιγμή που αυτοί έσωσαν την υστεροφημία του συγγραφέα.  Οι φίλοι του, όλοι τους συγγραφείς και δημοσιογράφοι, με πρωτεργάτη τον August Derleth, ίδρυσαν τον εκδοτικό οίκο Αrkahm House με σκοπό την διάδοση και την συνέχεια του έργου του συγγραφέα από το Providence. Xάρη σε αυτούς λοιπόν το έργο και το όνομα του Lovecraft σώθηκαν και έφτασαν σε εμάς έως σήμερα. Kαι όχι απλά το έσωσαν… Οι συγγραφείς αυτοί συνέχισαν κυριολεκτικά το έργο, προσθέτοντας και διανθίζοντας την μυθολογία Κθούλου, αλλά και το στυλ  μέχρι και σήμερα… Δεν είναι υπερβολή λοιπόν να πούμε πως ο H.P. Lovecraft δε σταμάτησε ποτέ να γράφει, ούτε καν όταν πέθανε…

Είναι δύσκολο να πει κανείς πως θα είχε εξελιχθεί η λογοτεχνία του φανταστικού γενικότερα ή το είδος του τρόμου ειδικότερα χωρίς τη φυσιογνωμία του Lovecraft. Σίγουρα δεν θα υπήρχαν καν ο όρος κοσμικός τρόμος, ενώ ολόκληροι συγγραφείς όπως οι Frank Bellknap Long, Rοbert Bloch, Lean Carter, Fred Chapel, Donalt Wondrey απλά δεν θα υπήρχαν, ενώ ακόμα και ο πιο γνωστός και εμπορικός συγγραφέας τρόμου, ο Steven King, είτε θα έλλειπε, είτε θα ήταν κατά πολύ φτωχότερος, καθώς έργα όπως ο «Ομίχλη» και το «Νυχτερίτες»  δεν θα υπήρχαν.

Αλλά η απουσία του Lovecraft  θα είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο και σε πιο νέες τέχνες, όπως τα κόμικ αλλά και ο κινηματογράφος. Μερικές δεκάδες καλλιτέχνες comic, όπως οι Alan Moore, William Meissner-Loebs, Christopher Rawley, Michael Nelson αλλά και ο τιτάνιος Neil Gaiman θα έχαναν το μεγαλύτερο και ουσιαστικότερο μέρος των δημιουργιών τους… Ταυτόχρονα, καλλιτέχνες όπως ο Guillermo del Toro (που μας έχει υποσχεθεί να κάνει σειρά  «Τα Βουνά της Τρέλας») αλλά και ο Daniel Heller (ο μοναδικός σκηνοθέτης που μέχρι τώρα έχει μεταφέρει πιστά τις ιστορίες του Lovecraft στην μεγάλη οθόνη) θα ήταν λιγότερο ευφάνταστοι, καθώς θα τους έλειπε ένας σημαντικός πυλώνας της σκέψης τους.

Αλλά μήπως και για εμάς ο Lovecraft δεν ήταν ένας πολύτιμος δάσκαλος; Δεν ήταν εκεί για να στοιχειώσει τα όνειρα μας, αλλά και να μας ταξιδέψει ανάμεσα στα άστρα; Δε μας έδειξε την πιο κοσμική και μαγική κόλαση που φανταστήκαμε ποτέ; Ακόμα και σήμερα ο Lovecraft συνεχίζει να προκαλεί και να μαγεύει, και για αυτό έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ να βρεθούμε με ανθρώπους που καταλαβαίνουν και συμμερίζονται την αγάπη για τον περίεργο αυτό άνθρωπο από το Providence της Νέας Αγγλίας…

ΠΗΓΗ: smassingculture.wordpress.com