Φιλελευθερισμός: ο κύριος εχθρός

Του Αlain de Benoist

Στα πλαίσια της ενημέρωσης για την δικτατορία του καπιταλισμού, συνεχίζουμε με ένα άρθρο του Alain de Benoist. Καλή ανάγνωση:

Ο φιλελευθερισμός ενσαρκώνει την κυρίαρχη ιδεολογία της νεωτερικότητας. Ήταν ο πρώτος που εμφανίστηκε και θα είναι επίσης ο τελευταίος που θα πεθάνει. Αρχικά η φιλελεύθερη σκέψη επέτρεψε στην οικονομία να αποκτήσει αυτονομία από την ηθική, την πολιτική και την κοινωνία, στις οποίες είχε προηγουμένως ενσωματωθεί. Σε μια δεύτερη φάση, ο φιλελευθερισμός θα καταστήσει την εμπορική αξία την κυρίαρχη εξουσία κάθε ζωή της κοινότητας. Η έλευση του «βασιλείου της ποσότητας», ορίζει το ταξίδι που μας οδήγησε από τις οικονομίες της αγοράς στις κοινωνίες της αγοράς, δηλαδή την επέκταση των νόμων της εμπορικής ανταλλαγής σε όλους τους χώρους, εστεμμένης από το «αόρατο χέρι».

Ο φιλελευθερισμός από την άλλη πλευρά, δημιούργησε τον σύγχρονο ατομικισμό από μια ψευδή ανθρωπολογία, τόσο από άποψη περιγραφικής όσο και από νομοθετικής, βασισμένη σε ένα μονοδιάστατο άτομο που αντλεί τα «απαράγραπτα δικαιώματά» του, από μια θεμελιωδώς μη κοινωνική «φύση» και που θεωρείται ότι μεγιστοποιεί διαρκώς τα δικά του συμφέροντα εξαλείφοντας όλες τις μη ποσοτικοποιημένες σκέψεις και όλες τις αξίες, εκτός του ορθολογικού υπολογισμού. Αυτή η διπλή ατομικιστική και οικονομική ώθηση, συνοδεύεται από ένα «Δαρβινικό» όραμα της κοινωνικής ζωής, στο οποίο η τελευταία τελικά περιορίζεται σε γενικευμένο ανταγωνισμό, σε μια νέα εκδοχή του «πολέμου όλων εναντίον όλων», με στόχο την επιλογή του «καλύτερου». Αλλά ο «καθαρός και τέλειος» ανταγωνισμός είναι ένας μύθος, καθώς οι σχέσεις εξουσίας υπάρχουν ήδη πριν από την εμφάνιση του ανταγωνισμού και επιπλέον, η ανταγωνιστική επιλογή δεν μας λέει απολύτως τίποτα για την αξία αυτού που επιλέγεται: είναι εξίσου πιθανό να επιλέξει το καλύτερο όσο και το χειρότερο.

Η εξέλιξη επιλέγει τον καταλληλότερο για να επιβιώσει, αλλά ο άνθρωπος δεν αρκείται απλώς στην επιβίωση, αλλά μάλλον οργανώνει τη ζωή του σύμφωνα με ιεραρχίες αξιών – και ακριβώς εδώ, σε αυτές τις ιεραρχίες αξιών, ο φιλελευθερισμός σκοπεύει να παραμείνει ουδέτερος. Η άδικη φύση της φιλελεύθερης κυριαρχίας, προκάλεσε μια δικαιολογημένη αντίδραση τον 19ο αιώνα με την εμφάνιση του σοσιαλιστικού κινήματος. Αλλά παρέκκλινε από την πορεία του υπό την επίδραση των μαρξιστικών θεωριών. Και παρά όλα όσα τους αντιτίθενται, ο φιλελευθερισμός και ο μαρξισμός ανήκουν θεμελιωδώς στο ίδιο σύμπαν, το οποίο κληρονόμησαν από τη σκέψη του Διαφωτισμού: Ο ίδιος υποκείμενος ατομικισμός, ο ίδιος εξισωτικός οικουμενισμός, ο ίδιος ορθολογισμός, η ίδια πρωτοκαθεδρία του οικονομικού παράγοντα, η ίδια επιμονή στην χειραφετητική αξία της εργασίας, η ίδια πίστη στην πρόοδο, η ίδια επιδίωξη για το τέλος της ιστορίας. Από πολλές απόψεις, ο φιλελευθερισμός έχει επιτύχει πιο αποτελεσματικά ορισμένους στόχους που μοιραζόταν με τον μαρξισμό: Εξάλειψη συλλογικών ταυτοτήτων και παραδοσιακών πολιτισμών, απογοήτευση του κόσμου, οικουμενοποίηση του παραγωγικού συστήματος.

Ομοίως οι υπερβολές της αγοράς έχουν οδηγήσει στην εμφάνιση και ενίσχυση του Κράτους Πρόνοιας. Σε όλη την ιστορία, η αγορά και το κράτος αναδύθηκαν ταυτόχρονα. Το κράτος επιδίωξε να υποτάξει τις προηγουμένως ανέγγιχτες εκτός αγοράς ενδοκοινοτικές συναλλαγές σε δημοσιονομική υποτέλεια και να μετατρέψει αυτόν τον ομοιογενή οικονομικό χώρο, σε όργανο της εξουσίας του. Η διάλυση των κοινοτικών δεσμών, που προκλήθηκε από την εμπορευματοποίηση της κοινωνικής ζωής, κατέστησε αναγκαία την προοδευτική ενίσχυση ενός Κράτους Πρόνοιας, για τον μετριασμό της εξαφάνισης της παραδοσιακής αλληλεγγύης, μέσω της προσφυγής στην αναδιανομή. Αυτές οι κρατικές παρεμβάσεις, αντί να εμποδίσουν την πρόοδο του φιλελευθερισμού, του επέτρεψαν να ακμάσει, καθώς απέτρεψαν την κοινωνική έκρηξη και κατά συνέπεια εγγυήθηκαν την ασφάλεια και τη σταθερότητα που ήταν απαραίτητες για το ελεύθερο εμπόριο. Αλλά το Κράτος Πρόνοιας, το οποίο δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια αφηρημένη αναδιανεμητική δομή, ανώνυμη και θολή, έχει γενικεύσει την ανευθυνότητα, μετατρέποντας τα μέλη της κοινωνίας σε απλούς δικαιούχους, που σήμερα δεν απαιτούν πλέον μια διόρθωση του φιλελεύθερου συστήματος, αλλά μάλλον την αόριστη και χωρίς αντιστάθμισμα επέκταση των δικαιωμάτων τους. Τέλος, ο φιλελευθερισμός υπονοεί την άρνηση της ιδιαιτερότητας της πολιτικής, καθώς αυτή πάντα συνεπάγεται την αυθαίρετη λήψη των αποφάσεων και των πλουραλιστικών σκοπών. Από αυτή την οπτική γωνία, το να μιλάμε για «φιλελεύθερη πολιτική» αποτελεί αντίφαση.

Ο φιλελευθερισμός, ο οποίος επιδιώκει να οικοδομήσει τον κοινωνικό ιστό βάσει μιας θεωρίας ορθολογικής επιλογής, που υποτάσσει την ιδιότητα του πολίτη στην χρησιμότητα, ανάγεται σε ένα ιδανικό «επιστημονικής» διαχείρισης της παγκόσμιας κοινωνίας, τοποθετημένο εντός του περιορισμένου πεδίου εφαρμογής των τεχνικών δεξιοτήτων. Παράλληλα, το φιλελεύθερο κράτος δικαίου, που πολύ συχνά ταυτίζεται με μια δημοκρατία των δικαστών, πιστεύει ότι μπορεί να απέχει από το να προτείνει ένα μοντέλο καλής ζωής και επιδιώκει να εξουδετερώσει τις συγκρούσεις που είναι εγγενείς στην ποικιλομορφία της κοινωνίας, καταφεύγοντας σε καθαρά νομικές διαδικασίες που έχουν σχεδιαστεί για να καθορίζουν όχι αυτό που είναι καλό, αλλά αυτό που είναι δίκαιο. Ο δημόσιος χώρος διαλύεται σε ιδιωτικό χώρο, ενώ η αντιπροσωπευτική δημοκρατία περιορίζεται σε μια αγορά, όπου μια ολοένα και πιο περιορισμένη προσφορά (μια μετατόπιση στην εστίαση των προγραμμάτων και της σύγκλισης των πολιτικών), συναντά μια ολοένα και πιο αποθαρρυντική ζήτηση (αποχή).

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ο φιλελευθερισμός δεν παρουσιάζεται πλέον ως ιδεολογία, αλλά ως ένα παγκόσμιο σύστημα παραγωγής και αναπαραγωγής ανθρώπων και αγαθών, που διέπεται από τον «υπερηθικισμό» των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στις οικονομικές, πολιτικές και ηθικές του μορφές, ο φιλελευθερισμός αντιπροσωπεύει το κεντρικό ιδεολογικό μπλοκ μιας νεωτερικότητας που πλησιάζει στο τέλος της. Είναι, επομένως, ο κύριος αντίπαλος όλων όσων εργάζονται για να ξεπεράσουν το σύγχρονο πλαίσιο.

ΠΗΓΗ