Η παράξενη θεωρία των Πολλών Κόσμων που ενέπνευσε την τηλεοπτική σειρά Stranger Things
Η τηλεοπτική σειρά Stranger Things περιγράφει μια ετερόκλητη ομάδα εφήβων και τους γονείς τους, καθώς τέρατα από ένα άλλο σύμπαν, που απελευθερώθηκαν από το μυστικό πρόγραμμα ενός κυβερνητικού εργαστηρίου, σπέρνουν τον όλεθρο σε μια γραφική, φανταστική πόλη στην Ιντιάνα. Μην ανησυχείτε, οι Δαιμονογόργονοι, τα Τέρατα της Σκιάς είναι δημιουργήματα της φαντασίας. Αλλά η έννοια του «παράλληλου σύμπαντος» στον πυρήνα της σειράς – η οποία πρόκειται να ολοκληρώσει την σχεδόν δεκαετή προβολή της στο τέλος του τρέχοντος έτους – προέρχεται από μια υπαρκτή επιστημονική θεωρία. Και αυτή η θεωρία αποτελεί αντικείμενο έντονης συζήτησης μεταξύ των φυσικών εδώ και περίπου 75 χρόνια.
Η Ερμηνεία των «Πολλών Κόσμων»
Αν και η σειρά ανήκει τόσο στη σφαίρα της φαντασίας όσο και της επιστημονικής φαντασίας, το Stranger Things παραπέμπει σε πολλές βασικές έννοιες της φυσικής. Οι αρχές του ηλεκτρομαγνητισμού εξηγούν τις πυξίδες που απορρυθμίζονται, καθώς και τους μαγνήτες που πέφτουν ανεξήγητα από το ψυγείο. Και στην τρίτη σεζόν, μάλιστα, οι χαρακτήρες σώζουν τον κόσμο χρησιμοποιώντας την σταθερά του Planck κατά την προσπάθειά τους να κλείσουν μια πύλη προς το άλλο σύμπαν, που ονομάζεται Upside Down (αν και η σειρά χρησιμοποιεί την τιμή του 2014 για την σταθερά του Planck, και όχι αυτή που ήταν καθιερωμένη την δεκαετία του 1980).
Ίσως όμως, η πιο χαρακτηριστική θεωρία φυσικής που αναφέρεται στη σειρά είναι η θεωρία των πολλών κόσμων της κβαντομηχανικής. Αφού συμπεραίνουν ότι ο φίλος τους μπορεί να έχει κολλήσει στο Upside Down, τα τρία αγόρια-πρωταγωνιστές ρωτούν τον καθηγητή τους των φυσικών επιστημών πώς θα μπορούσαν να ταξιδέψουν εκεί. Εκείνος απαντά: «Σκέφτεστε την ερμηνεία των πολλών κόσμων του Hugh Everett, έτσι δεν είναι;»
Τη δεκαετία του 1950, ο Αμερικανός φυσικός Hugh Everett πρότεινε πράγματι μια τέτοια ερμηνεία για τη σύγχρονη φυσική και η θεωρία του έχει συγκεντρώσει φανατικούς θαυμαστές από τότε. Το έργο του Έβερετ επιχειρεί να εξηγήσει ένα ζήτημα που προβληματίζει εδώ και καιρό τους κβαντικούς φυσικούς: το πρόβλημα της μέτρησης. Το ερώτημα είναι πώς γίνεται ένα κβαντικό σύστημα μπορεί να φαίνεται ότι βρίσκεται σε δύο καταστάσεις ταυτόχρονα – για παράδειγμα ένα ηλεκτρόνιο που βρίσκεται ταυτόχρονα σε δύο διαφορετικές θέσεις – μέχρι την στιγμή που το σύστημα παρατηρείται ή μετριέται, οπότε ξαφνικά καταλήγει στη μία από τις δυο καταστάσεις.
Η πιο δημοφιλής εξήγηση για αυτό το αίνιγμα, γνωστή ως ερμηνεία της Κοπεγχάγης, υποστηρίζει ότι το μη παρατηρούμενο ηλεκτρόνιο υπάρχει σε μια θολή κβαντική υπερθεση και των δύο δυνατοτήτων, που περιγράφεται μόνο πιθανοκρατικά, μέχρις ότου κατά τη μέτρηση «καταρρέει» σε μία από αυτές. Ο Everett προτείνει μια σχεδόν φανταστική εναλλακτική: το ηλεκτρόνιο υπάρχει πραγματικά και στις δύο καταστάσεις ταυτόχρονα, και μετά τη μέτρηση ο παρατηρητής βλέπει μόνο τη μία, επειδή το σύμπαν διακλαδίζεται σε δύο, με κάθε πιθανό αποτέλεσμα να υπάρχει σε έναν διαφορετικό κόσμο. Οι αμέτρητες κβαντικές καταστάσεις όλων των σωματιδίων του κόσμου δημιουργούν έναν άπειρο αριθμό συμπάντων: εξ ου και οι «πολλοί κόσμοι».
Αμφιλεγόμενη Θεωρία
Για πολλούς φυσικούς, αυτή η ιδέα θεωρείται λίγο τραβηγμένη, και τούτο διότι αν αυτοί οι «πολλοί κόσμοι» δεν μπορούν να αλληλεπιδράσουν, τότε δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί ή να διαψευσθεί η θεωρία.
Αλλά για άλλους – μεταξύ των οποίων ο Sean Carrolll ο οποίος έχει εργαστεί ως επιστημονικός σύμβουλος για ταινίες επιστημονικής φαντασίας – η ερμηνεία των πολλών κόσμων είναι η πιο κομψή εξήγηση που υπάρχει. «Πολλοί πιστεύουν ότι αυτή είναι η απλούστερη εκδοχή της κβαντομηχανικής και ότι συμφωνεί με όλα τα διαθέσιμα δεδομένα», λέει. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα του Nature νωρίτερα φέτος, η θεωρία των πολλών κόσμων είναι σήμερα η τρίτη πιο δημοφιλής ερμηνεία μεταξύ των κβαντικών φυσικών.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η φυσική του πραγματικού κόσμου υποστηρίζει την ιδέα του είδους του ‘upside-down’ σύμπαντος που παρουσιάζεται στο Stranger Things , γεμάτο με τέρατα χωρίς πρόσωπα και κόκκινους κεραυνούς. Τα περισσότερα εναλλακτικά σύμπαντα δεν θα φαίνονταν και τόσο διαφορετικά από το δικό μας. Καθώς κάθε σύμπαν θα διαφέρει μόνο σε ορισμένες υποατομικές λεπτομέρειες, «θα έχει τους ίδιους νόμους της φυσικής και τους ίδιους ανθρώπους», λέει ο Carroll. «Δεν θα είναι κάτι δραματικά διαφορετικό».
Ακόμα κι αν μπορούσε να υπάρξει ένα εφιαλτικό βασίλειο όπως το Upside Down, οι νόμοι της φυσικής θα απαγόρευαν σε οποιονδήποτε από το δικό μας σύμπαν να ταξιδέψει εκεί. Στη σειρά, οι χαρακτήρες μεταφέρονται στο εναλλακτικό σύμπαν μέσω βολικών πυλών σε δέντρα, λίμνες και τοίχους σχολείων. Και οι περισσότεροι επιστρέφουν σώοι και αβλαβείς – εκτός από μερικά τραύματα μάχης και ένα παχύ στρώμα λάσπης. Μάλιστα, σε μια περίπτωση, η μυστηριώδης και πανίσχυρη μηχανή που κατασκευάστηκε από τη Σοβιετική Ένωση ανοίγει βίαια μια πύλη προς το Upside Down.
Αδύνατες Πύλες
Όσον αφορά τη θεωρία των πολλών κόσμων, «είναι ουσιαστικά αδύνατο κάτι που συμβαίνει σε έναν κόσμο να έχει οποιαδήποτε επίδραση σε έναν άλλο κόσμο – πόσο μάλλον ένα άτομο να πηγαινοέρχεται μεταξύ τους», εξηγέι ο Carroll. Το είδος της πύλης που βλέπουμε στο Stranger Things πιθανότατα θα παραμείνει αδύνατο στην πραγματική ζωή.
Μερικοί ερευνητές θεωρούν ότι οι διαφορετικοί κόσμοι θα μπορούσαν να αλληλεπιδρούν. Ο David Deutsch, φυσικός στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, έχει υποστηρίξει ότι η δυνατότητα ενός κβαντικού υπολογιστή να εκτελεί υπολογισμούς πιο αποτελεσματικά από μια κλασική μηχανή προέρχεται από το γεγονός ότι εκτελεί αποτελεσματικά τακτικούς υπολογισμούς παράλληλα σε πολλά σύμπαντα. Αλλά αυτή η θεωρία καθιστά δυνατή την «δια-συμπαντική» συνεργασία μόνο σε επίπεδο ηλεκτρονίων ή άλλων κβαντικών συστημάτων. Σίγουρα όχι σε επίπεδο πανύψηλων τεράτων.
Αν και το Stranger Things – μαζί με άλλες τηλεοπτικές σειρές και ταινίες που βασίζονται σε παράλληλα σύμπαντα – μπορεί να μην ακολουθεί πιστά τα βιβλία κβαντομηχανικής του Στέφανου Τραχανά, να προσφέρει γόνιμο έδαφος για ενδιαφέρουσες εικασίες. Τα Doctor Stange in the Multiverse of Madness (2022) και Spiderman: Into the Spider-Verse (2018) εξερευνούν πολλαπλούς κόσμους καθώς αυτοί περιπλέκουν τις ζωές των υπερηρώων. Και τα Sliding Doors (1998) και Dark Matter (2024) αξιοποιούν την ιδέα για να παρουσιάσουν τις εναλλακτικές ζωές που θα μπορούσε να ζήσει ένα άτομο.
Όμως, η εμμονή της ποπ κουλτούρας με την γοητεία των παράλληλων κόσμων δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς κάποια «ελαστικότητα» των νόμων της φυσικής: αν ακολουθούσε κανείς τις ορθόδοξες θεωρίες με απόλυτη ακρίβεια, η πλοκή δεν θα ήταν και τόσο ενδιαφέρουσα.
Πηγή: https://www.nature.com/articles/d41586-025-04088-z | physicsgg.me
