Παραβολή

Ένα ενδιαφέρον κόμικ που κυκλοφορεί στα ελληνικά αυτή την περίοδο είναι η εικονογραφημένη νουβέλα Παραβολή του χάρτινου ήρωα Silver Surfer (εκδόσεις Μικρός Ήρως). Πρόκειται για μια κυκλοφορία «all star» δημιουργών που είχαν συνθέσει οι Moebius στο εικαστικό μέρος και Stan Lee στο σενάριο. Ο Silver Surfer είναι ένας αγαπημένος και σημαντικός εικονογραφημένος χαρακτήρας που κακώς έχει παραμεληθεί στην ελληνική κοινότητα των κόμικς.

Η Marvel κυκλοφόρησε την συγκεκριμένη εικονογραφημένη νουβέλα θέλοντας να παρουσιάσει κάτι πρωτότυπο για τα δεδομένα της εποχής. Στόχος ήταν να συνδεθεί μια περιπέτεια ενός πολυδιαβασμένου χάρτινου ήρωα με την φιλοσοφική πολιτική σκέψη. Η ιδέα γεννήθηκε αρχικά στους δυο δημιουργούς. Η απόφαση για την δημιουργία ενός φιλοσοφικού κόμικ έριχνε εκ των πραγμάτων το κέντρο βάρους στο σενάριο του Stan Lee. Το αποτέλεσμα ήταν ικανοποιητικό για τις προσδοκίες της εποχής αλλά και συζητήσιμο για τις απαιτήσεις όσων διαβάζουμε πολιτική φιλοσοφία.

Καταρχάς τα σχέδια και τα χρώματα του Moebius είναι υπέροχα. Κάνουν τον αναγνώστη να βυθίζεται στις σελίδες, απολαμβάνοντας τις γλυκές αντανακλάσεις φωτός στην ατσάλινη σάρκα του ήρωα, τις βυσσινί αποχρώσεις που δένουν υπέροχα με το υπο-γαλάζιο ασημένιο, τους χαρακτήρες με τα εξωτερικά γνωρίσματα που χαράσσονται βαθιά στην μνήμη. Σε αυτό το πεδίο η Παραβολή παίρνει άριστα. Στο σενάριο ο πολύς Stan Lee έβαλε τα δυνατά του. Με αποτέλεσμα να γράψει κάτι βαθύ, ευσύνοπτα φιλοσοφημένο, ικανό να γεννήσει σκέψεις. Ικανό, ωστόσο, και να αποκαλύψει τα γνωσιακά όριά του στο πεδίο της πολιτικής φιλοσοφίας. 

Η κεντρική ιδέα του σεναρίου έχει ως εξής. Ο Γκαλάκτικους, το γιγαντιαίο ανθρωπόμορφο υπερφυσικό ον που πρωταγωνιστεί, κατεβαίνει στην γη με το διαστημόπλοιό του. Επιδεικνύοντας την δύναμή του στο αποσβολωμένο κοινό των ανθρώπων αυτοπαρουσιάζεται ως θεός και με την βοήθεια Αμερικανών τηλε-ευαγγελιστών γίνεται αποδεκτός ως τέτοιος από την συντριπτική πλειοψηφία της ανθρωπότητας Στην αρχή η παρουσία του Γκαλάκτικους στην γη οδηγεί τους ανθρώπους στην πλήρη απόρριψη του υπαρκτού status. Οι πόλεμοι σταματούν παγκοσμίως, οι διεθνείς σχέσεις μένουν μετέωρες, οι θεσμοί παρακάμπτονται.

Ωστόσο, ο Γκαλάκτικους δίνει τελικά έναν νέο προσανατολισμό στην ανθρωπότητα που θυμίζει φιλοσοφικό σχήμα νιτσεϊκού αμοραλιστικού υλισμού. Διακηρύσσει ότι η δύναμη είναι το παν, η απόλαυση της στιγμής το ζητούμενο, η κατάκτηση της απόλυτης ελευθερίας ο σκοπός και η διάλυση όλων των παλιών ηθικών, κανονιστικών και νομικών συστημάτων η προϋπόθεση. Η απόλυτη πίστη στην δύναμη και στην αχαλίνωτη απελευθέρωση οδηγεί τους ανθρώπους σε έναν χαοτικό αλληλοσπαραγμό. Όλοι στρέφονται εναντίον όλων και ένα φονικό χάος απλώνεται στις πόλεις. Ο Γκαλάκτικους παρακολουθεί απαθής. Χωρίς κακία αλλά και χωρίς συναισθηματικό φραγμό, βλέπει τους ανθρώπους να σκοτώνει ο ένας τον άλλο και ικανοποιείται γιατί προκειμένου να συμβεί αυτό έχουν κατακτήσει την ελευθερία, έχουν λατρέψει την δύναμη και έχουν καταπατήσει την ηθική.  

Τότε αναλαμβάνει δράση ο Silver Serfer. Είναι κι αυτός ένα εξωκοσμικό πλάσμα που ζει στην γη, παραγκωνισμένος και στο περιθώριο ως άστεγος. Ο Γκαλάκτικους είναι πρώην άρχοντας του Ασημένιου Σέρφερ και πολύ ισχυρότερος. Ωστόσο ο Ασημένιος Σέρφερ αποφασίζει να αγωνιστεί κατά του απλωνόμενου χάους στον πλανήτη. Στέκεται απέναντι στον πρώην άρχοντά του υπερασπιζόμενος ένα καντιανό φιλοσοφικό σχήμα. Για τον Ασημένιο Σέρφερ το ζητούμενο δεν είναι η δύναμη αλλά η ελευθερία που πηγάζει από την ηθική και τις ανθρωπιστικές αξίες. Ο Σέρφερ προκρίνει ένα ανθρώπινο πρότυπο καλλιεργημένων, σκεπτόμενων και ηθικά ακέραιων πολιτών.

Ακολουθεί η σύγκρουση των δυο εξώκοσμων πλασμάτων και λίγο πριν ο Γκαλάκτικους σκοτώσει τον Silver Serfer ένα μέρος της ανθρωπότητας αποφασίζει να υποστηρίξει το ασημένιο πλάσμα, στρεφόμενο κατά του Γκαλάκτικους. Ο Γκαλάκτικους, βλέποντας αυτή την αλλαγή, αποφασίζει να χαρίσει την ζωή στον Ασημένιο Σέρφερ και, αποδεχόμενος την ήττα του στην συναισθηματική και διανοητική μονομαχία του με τον Σέρφερ, αποχωρεί από την γη αντιλαμβανόμενος ότι οι άνθρωποι δεν τον ακολούθησαν ολοκληρωτικά στον προορισμό ζωής που τους πρότεινε. 

Ο Silver Serfer γίνεται δεκτός ως σωτήρας της ανθρωπότητας. Όμως και πάλι απογοητεύεται, καθώς οι άνθρωποι τον βλέπουν σαν ένα νέο θεό στην θέση του Γκαλάκτικους, σαν ένα καινούργιο απόλυτο πρότυπο δύναμης που οφείλει να οδηγήσει την ανθρωπότητα στον ιστορικό της προορισμό. Σε καμία περίπτωση δεν επικρατεί η σκέψη, η ηθική καλλιέργεια, η ευγένεια και η ατομική αυτενέργεια που οραματίστηκε ο Ασημένιος Σέρφερ. Με αποτέλεσμα ο τελευταίος να αποχωρήσει από την γη.

Στην ουσία ο Lee περιγράφει μια μάχη ανάμεσα σε έναν χαρακτήρα με σκέψη που παραπέμπει στον εκλαϊκευμένο παραδοσιακό, καντιανο-ιδεαλιστικό, φιλελεύθερο Διαφωτισμό (που εκπροσωπεί ο Ασημένιος Σέρφερ) και σε έναν άλλο που παραπέμπει στον νιτσεϊκό μεταμοντερνισμό (που εκπροσωπεί ο Γκαλάκτικους). Πέρα από το γεγονός ότι βρίσκουμε αντιφάσεις στα επιχειρήματα του Silver Serfer, εκείνο που ο Lee αποσιώπησε ή παράβλεψε ήταν ότι και τα δυο σχήματα αποτελούν εκδοχές του φιλελεύθερου ατομικισμού. Στην ουσία η μάχη έγινε ανάμεσα σε δυο παιδιά της φιλελεύθερης νεωτερικότητας. Και αν το ψάξουμε λίγο περισσότερο ίσως διαπιστώσουμε ότι το δεύτερο αποτελεί μια προέκταση ή παρεκτροπή του πρώτου. Και τα δύο φιλοσοφικά σχήματα είναι εντός του ίδιου πλαισίου.

Δεν είναι, βέβαια, απαραίτητα αρνητικό αυτό. Ο Lee είδε την πολιτική αντιπαράθεση φιλοσοφικών επιχειρημάτων με εντελώς εβραιοαμερικανικό τρόπο. Στην παγκοσμιοποιημένη μας εποχή αυτή είναι μια αντιπαράθεση με δυνάμει παγκόσμια εμβέλεια. Όμως, δεν είναι η μεγάλη αντιπαράθεση της ιστορίας των ιδεών. Δεν είναι η σύγκρουση αληθινά αντίθετων φιλοσοφικών κόσμων.

Αν θες να δείξεις μια τέτοια τιτανομαχία πρέπει να αντιπαραθέσεις συνολικά τον ατομικισμό κόντρα στην παράδοση, στην κοινότητα ή στα παραδοσιακά τελετουργικά. Εναλλακτικά, για μια περισσότερο εκμοντερνισμένη σύγκρουση φιλοσοφικών σχημάτων, θα προτιμούσαμε την εικονογραφημένη περιγραφή μιας αντιπαράθεσης ανάμεσα στο καντιανό, ορθολογικό, ηθικό ατομικό υποκείμενο με το πολυσχιδές πρόσωπο της αντιδιαφωτιστικής ρομαντικής θεωρίας. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι περισσότερο από μια δική μας επιθυμία Ας ελπίσουμε ότι θα την δούμε να γίνεται πράξη από τους δημιουργούς του μέλλοντος…αν και η τροπή των πραγμάτων δείχνει ότι κάτι τέτοιο είναι μάλλον απίθανο να συμβεί. 

ΠΗΓΗ: Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.